Dbanie o dobro zakładu pracy jest jednym z podstawowych obowiązków pracownika.
Przepisy prawa pracy nie precyzują, co konkretnie należy rozumieć przez pojęcie dbałości o dobro zakładu pracy. Kodeks pracy w art. 100 § 2 pkt 4 stanowi jedynie, że pracownik zobowiązany jest w szczególności dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Przez ten obowiązek należy rozumieć nie tylko zakaz szkodzenia pracodawcy, ale także nakaz podejmowania wszelkich działań w interesie firmy. Niekiedy pracownik będzie zmuszony podejmować także czynności wykraczające poza treść umowy o pracę.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego przewidziana w art. 100 § 2 pkt 4 k.p. „dbałość pracownika o dobro zakładu” to dbałość o zakład pracy rozumiany przedmiotowo jako jednostka organizacyjna będąca miejscem pracy (wyrok SN z 9 lutego 2006 r., II PK 160/05, OSNP 2007/1-2/4). A zatem obowiązek ten dotyczy m.in. dbałości o dobre imię firmy, jej renomę na rynku. Chodzi tu więc o zobowiązanie pracownika do działania zapewniającego sprawne funkcjonowanie zakładu pracy oraz przyczyniającego się do rozwoju firmy, a także niepodejmowanie bądź zaniechanie wszelkich czynności i praktyk szkodzących pracodawcy.
Aby doprecyzować ciążący na pracowniku obowiązek dbania o dobro zakładu pracy, warto posiłkować się tu orzecznictwem. I tak przejawem troski pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby o dobro zakładu pracy jest stosowanie się do wskazań lekarskich i powstrzymywanie się od wykonywania czynności mogących przedłużyć jego nieobecność w pracy. Natomiast podjęcie przez pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby czynności zarobkowych sprzecznych ze wskazaniami lekarskimi nie jest wykonywaniem obowiązku troski o dobro zakładu pracy, nawet wtedy gdy pracodawca bez swojej wiedzy i zgody uzyskał przy okazji korzyść majątkową (wyrok SN z 16 listopada 2000 r., I PKN 44/00, OSNP 2002/10/239). Ponadto powstrzymanie się od wykonywania pracy zagrażającej zdrowiu pracownika (art. 210 k. p.) może w konkretnych okolicznościach sprawy stanowić przedmiot pracowniczego obowiązku dbałości o dobro pracodawcy (wyrok SN z 7 stycznia 1998 r., I PKN 405/97, OSNP 1998/22/651). Przejawem dbałości o dobro zakładu pracy jest zdaniem sądu również obowiązek wykonywania przez pracownika pracy wymagającej zwiększonego wysiłku w okresie zastępowania osoby przebywającej na urlopie (wyrok SA w Gdańsku z 18 lutego 1991 r., III APr 18/90, OSA 1991/2/7).
Natomiast świadomym naruszeniem przez pracownika obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy będzie prowadzenie działalności konkurencyjnej po odmowie zawarcia umowy o zakazie konkurencji oraz pomimo sprzeciwu pracodawcy. Takie zachowanie może stanowić uzasadnioną przyczynę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (wyrok SN z 3 marca 2005 r., I PK 263/04, OSNP 2005/21/337). Również utrata zaufania pracodawcy do pracownika zajmującego kierownicze stanowisko uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę także wtedy, gdy nie można pracownikowi przypisać winy w określonym zachowaniu, jednak obiektywnie nosi ono cechy naruszenia obowiązków pracowniczych w zakresie dbałości o dobro lub mienie pracodawcy (wyrok SN z 10 sierpnia 2000 r., I PKN 1/00, OSNP 2002/5/112). Naruszeniem obowiązku dbania o dobro pracodawcy będzie też zeznanie przez pracownika nieprawdy co do faktów powszechnie znanych załodze przedsiębiorstwa w postępowaniu powypadkowym (wyrok SN z 12 stycznia 1998 r., I PKN 458/97, OSNP 1998/22/655).
Reasumując, wszelkie umyślne bądź wynikające z rażącego niedbalstwa działanie pracownika na szkodę firmy może zostać potraktowane jako ciężkie naruszenie podstawowego obowiązku, jakim jest dbałość o dobro zakładu pracy, czego konsekwencją dla pracownika może być zwolnienie dyscyplinarne (art. 52 k.p.). Lżejsza forma naruszenia tego obowiązku może skutkować rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem. Przy czym ocena wagi danego naruszenia zależy od konkretnego przypadku.
Odpowiedziała Alicja Fal