Niektórzy pracodawcy (głównie rzemieślnicy) ze względu na specyfikę swoich firm, możliwości i potrzeby decydują się na zatrudnienie pracowników młodocianych. W trakcie takiego zatrudnienia osoby, które ukończyły 16, a nie przekroczyły jeszcze 18 lat, uczą się zawodu albo są przyuczane do wykonywania określonej pracy. Za pracę trzeba wypłacić im pensję. Jej wysokość zależy od stażu nauki oraz przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Pracownikom młodocianym przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale i wynosi:
• w pierwszym roku nauki - nie mniej niż 4%,
• w drugim roku nauki - nie mniej niż 5%,
• w trzecim roku nauki - nie mniej niż 6%.
Natomiast młodocianym odbywającym przyuczenie do wykonywania określonej pracy przysługuje nie mniej niż 4% wynagrodzenia.
Powyższe stawki mają charakter minimalny i w treści umowy o pracę zawieranej z młodocianymi pracodawca zawsze może ustalić wyższe wynagrodzenie.
W okresie od 1 grudnia 2008 r. do 28 lutego 2008 r. pracownicy młodociani powinni otrzymać nie mniej niż:
• w pierwszym roku nauki:
2703,42 zł x 4% = 108,14 zł,
• w drugim roku nauki:
2703,42 zł x 5% = 135,17 zł,
• w trzecim roku nauki:
2703,42 zł x 6% = 162,21 zł.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika młodocianego stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.
Tak ustalona podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Pracodawca opłaca za młodocianego z własnych środków składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Składkę tę ustala od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Pracodawca nie opłaca za pracownika młodocianego składki na Fundusz Pracy, w związku z tym, że jego pensja jest z reguły niższa od minimalnego wynagrodzenia.
Opodatkowanie
Wynagrodzenie pracownika młodocianego jest przychodem ze stosunku pracy i podlega opodatkowaniu na takich samych zasadach jak wynagrodzenie innych pracowników.
A zatem pracodawca ustala zaliczkę w wysokości 19% dochodu uzyskanego w danym miesiącu.
Dochodem tym są uzyskane przez młodocianego w ciągu miesiąca przychody oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez pracodawcę po odliczeniu:
• kosztów uzyskania (w 2008 r. 111,25 zł lub 139,06 zł, jeśli młodociany złożył oświadczenie, z którego wynika, że jego miejsce zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, i nie uzyskuje dodatku za rozłąkę) oraz
• potrąconych przez pracodawcę ze środków młodocianego w danym miesiącu składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe.
Obliczoną w ten sposób zaliczkę pracodawca zmniejsza o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (48,90 zł w 2008 r.), określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej pod warunkiem, że posiada oświadczenie młodocianego złożone na druku PIT-2, uprawniające do stosowania tego zmniejszenia. Następnie wyliczoną zaliczkę pracodawca zmniejsza o pobraną w danym miesiącu składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Rozliczenie wynagrodzenia
Pensje pracownika młodocianego rozlicza się tak jak każdego pracownika zatrudnionego na umowę o pracę.
Należy jednak pamiętać, że w sytuacji gdy wynagrodzenie pracownika młodocianego określone jest w minimalnej wysokości i pracodawca uprawniony jest do pomniejszania zaliczki o kwotę wolną od podatku, obowiązek poboru zaliczki na podatek dochodowy nie występuje. A w przypadku gdy obliczona przez pracodawcę składka na ubezpieczenie zdrowotne młodocianego jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy, składkę tę należy obniżyć do wysokości zaliczki.
PRZYKŁAD
Zakład pracy zatrudnił pracownika młodocianego (II rok nauki) za wynagrodzeniem ustalonym w minimalnej wysokości. Jak ustalić pensję młodocianego za styczeń 2008 r., jeśli przysługują mu podstawowe koszty uzyskania przychodów oraz złożył pracodawcy PIT-2?
Młodocianemu (II rok nauki) za styczeń 2008 r. przysługuje pensja w kwocie brutto:
2703,42 zł x 5% = 135,17 zł.
Stanowi ona podstawę naliczenia składek społecznych.
•składka emerytalna:
135,17 zł x 9,76% = 13,19 zł,
• składka rentowa:
135,17 zł x 1,5% = 2,03 zł,
• składka chorobowa:
135,17 zł x 2,45% = 3,31 zł,
• składki społeczne razem:
13,19 zł + 2,03 zł + 3,31 zł = 18,53 zł.
Obliczamy wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne:
• podstawą wyliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne jest wynagrodzenie brutto pomniejszone o składki społeczne:
135,17 zł - 18,53 zł = 116,64 zł,
• składka na ubezpieczenie zdrowotne:
116,64 zł x 9% = 10,50 zł,
• składka na ubezpieczenie zdrowotne odliczana od podatku (7,75%):
116,64 zł x 7,75% = 9,04 zł.
Ustalamy dochód pracownika. W tym celu od przychodu odejmujemy składki na ubezpieczenia społeczne oraz kwotę stanowiącą zryczałtowany koszt uzyskania przychodu:
135,17 zł - 18,53 zł - 111,25 zł = 5,39 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych - 5 zł).
Ponieważ podstawa opodatkowania wynosi 5 zł, zaliczka na podatek będzie zerowa, zerowa będzie również składka zdrowotna, ponieważ jej wysokość należy ograniczyć do wysokości zaliczki na podatek.
Ustalamy wynagrodzenie netto do wypłaty. W tym celu wynagrodzenie brutto (przychód) pomniejszamy o składki na ubezpieczenia społeczne:
135,17 zł - 18,53 zł = 116,64 zł.
Kosztem pracodawcy jest suma wynagrodzenia brutto młodocianego i naliczonych od niego składek społecznych i składki na FGŚP.
A zatem koszt zatrudnienia młodocianego na II roku nauki zawodu wyniesie:
• wynagrodzenie brutto: 135,17 zł,
• składka emerytalna:
135,17 zł x 9,76% = 13,19 zł,
• składka rentowa:
135,17 zł x 4,5% = 6,08 zł,
• składka wypadkowa (zakładamy, ze stopa procentowa składki wypadkowej wynosi 1,8%):
135,17 zł x 1,8% = 2,43 zł,
• FGŚP:
135,17 zł x 0,1% = 0,14 zł,
• razem całkowity koszt zatrudnienia:
135,17 zł + 13,19 zł + 6,08 zł + 2,43 zł + 0,14 zł = 157,01 zł.
Zatrudnienie młodocianego jest bez wątpienia tańsze niż przyjęcie do pracy innego pracownika.
Dorota Twardo
specjalista ds. kadr i płac
Audyt Doradztwo Finanse „Lidmar”