Zasady kierowania pracowników na szkolenia przez pracodawcę reguluje rozporządzenie ministra edukacji narodowej oraz ministra pracy i polityki socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. nr 103, poz. 472 z późn. zm.).
Jeżeli pracodawca kieruje pracownika na dodatkową obowiązkową naukę w szkole, musi z nim zawrzeć odpowiednią umowę. Rozporządzenie reguluje szczegółowo jej zakres. Postanowienia umowy nie mogą być mniej korzystne od tych, które są gwarantowane w rozporządzeniu.
Jeżeli pracodawca zobowiązuje pracownika do podnoszenia kwalifikacji w formie pozaszkolnej, wówczas również zawiera z pracownikiem umowę. Rozporządzenie pozwala jednak na pewne odstępstwa od ogólnych zasad. Można na przykład wyłączyć prawo pracownika do żądania zwrotu kosztów uczestnictwa w szkoleniu, w tym zakwaterowania, wyżywienia i przejazdu.
Zgodnie z rozporządzeniem pracownikowi przysługuje płatny urlop szkoleniowy na udział w zajęciach oraz zwolnienie z części dnia pracy. Pracodawca może jednak ograniczyć prawo pracownika do urlopu szkoleniowego poprzez zawarcie odpowiednich zapisów w umowie. Może na przykład wskazać, że urlop przysługuje jedynie na czas egzaminów.
Zwykle umowy zawierane są po to, aby zobowiązać pracownika do zwrotu kosztów szkolenia, w razie gdyby nie przepracował on wymaganego czasu u pracodawcy (tzw. umowy lojalnościowe). Przykładowo, jeśli pracownik zmieni pracę przed upływem trzech lat od zakończenia nauki, będzie musiał zwrócić poprzedniemu pracodawcy koszty szkolenia. Jest to jednak wymagane tylko w określonych przypadkach, tzn. jeśli pracownik sam rozwiąże umowę o pracę za wypowiedzeniem, bądź jeśli pracodawca rozwiąże jego umowę w trybie art. 52 kodeksy pracy (z winy pracownika bez wypowiedzenia). Zwrot kosztów jest dokonywany na zasadzie proporcjonalności. Pracownik musi też zwrócić koszty szkolenia, jeżeli przerwie naukę lub jej w ogóle nie podejmie bez uzasadnionej przyczyny.
KATARZYNA DULEWICZ
radca prawny i partner CMS Cameron McKenna