Na podstawie art. 3041 k.p. na samozatrudnionych ciążą wszystkie obowiązki, o których mowa w art. 211 k.p. Należą do nich np. znajomość przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, branie udziału w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu, wykonywanie pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie. Przed nowelizacją kodeksu pracy obowiązki te zgodnie z art. 3041 k.p. dotyczyły osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Od 1 lipca 2007 r. zostały nimi objęte również osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą, tzn. samozatrudnieni. Warto pamiętać, iż na podstawie art. 304 par. 1 k.p. pracodawca musi zapewnić im bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Dla samozatrudnionych i pracodawców w praktyce mogą to być uciążliwe obowiązki. Ich spełnienie wiąże się przecież z dodatkowymi kosztami. Korzystnym rozwiązaniem dla pracodawcy może być wyraźne sprecyzowanie w umowach, że to na samozatrudnionym spoczywa obowiązek zapoznania się ze stosownymi zasadami bhp oraz poddania się badaniom lekarskim.
Warto podkreślić, iż powinnością pracodawcy jest również sprawdzenie w takiej sytuacji, czy samozatrudnieni, którym pracodawca powierza pracę i wyznacza miejsce jej wykonania, rzeczywiście zostali przeszkoleni w dziedzinie bhp oraz czy byli na badaniach lekarskich. W przeciwnym razie pracodawcy może być postawiony zarzut, że naruszył on art. 304 k.p., zgodnie z którym ma on obowiązek zapewnić higieniczne warunki pracy tym osobom. Pracodawca kierujący pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, który nie przestrzega zasad bhp, może podlegać karze grzywny od 1 tys. do 30 tys. złotych.
Należy także pamiętać o tym, że obowiązki w zakresie bhp dotyczą również osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa agencyjna). Łatwo to przeoczyć, szczególnie w sytuacji, gdy dana osoba wykonuje zlecenie jednorazowo w trakcie kilku dni w roku, np. osoby biorące udział w różnego rodzaju promocjach handlowych na zlecenie pracodawcy.
Konieczność monitorowania spraw związanych ze szkoleniami bhp oraz badaniami lekarskimi samozatrudnionych oraz osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę z całą pewnością nie została dostrzeżona do tej pory przez wszystkich pracodawców. Jeśli chodzi o samozatrudnionych, wynika to choćby z faktu, że zmodyfikowane przepisy dotyczące tych kwestii obowiązują od 1 lipca 2007 r. i zostały wprowadzone przy okazji kompleksowej regulacji kompetencji i kształtu Państwowej Inspekcji Pracy, a w związku z tym nie były tak szeroko omówione, jak np. przepisy dotyczące zwiększenia kwot grzywny za wykroczenia przeciwko prawom pracowniczym do 30 tys. złotych.
PAWEŁ KRZYKOWSKI
prawnik z kancelarii Salans