Tak. W przypadku kłopotów finansowych firmy dopuszcza się możliwość obniżki wynagrodzenia pracowników. Dokonuje się tego za pomocą wypowiedzenia zmieniającego warunki płacy.
Strony stosunku pracy mogą modyfikować określone w treści umowy o pracę warunki pracy i płacy. Jednym z istotnych elementów stosunku pracy, podlegającym takim modyfikacjom, jest właśnie wysokość wynagrodzenia.
Obniżenie wynagrodzenia może nastąpić na mocy wypowiedzenia zmieniającego warunki płacy, dotyczy bowiem istotnych warunków umowy o pracę oraz pogarsza sytuację pracownika. Jak stanowi art. 42 k.p. przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy. Pracodawca może więc dokonać wypowiedzenia zmieniającego w przypadku każdej umowy o pracę, którą można rozwiązać za wypowiedzeniem definitywnym.
Wypowiedzenia zmieniającego dokonuje wyłącznie pracodawca. Składane jest ono na piśmie z podaniem przyczyny wypowiedzenia.
Jedną z przyczyn dopuszczających obniżenie wysokości wynagrodzenia mogą być trudności finansowe leżące po stronie pracodawcy. Zgodnie bowiem z orzeczeniem Sądu Najwyższego racjonalizacja zatrudnienia zmierzająca do obniżenia kosztów działalności pracodawcy stanowi uzasadnioną przyczynę do dokonania wypowiedzenia zmieniającego tylko w zakresie warunków płacy (wyrok SN z 16 czerwca 1999 r., I PKN 106/99, OSNP/2000/16/619).
Oprócz podania przyczyny obniżenia wynagrodzenia należy również przedstawić nowe warunki, które zostaną zaproponowane pracownikowi. Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki (art. 42 § 2 k.p.). W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków płacy, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia.
Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki. Pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie. W razie braku takiego pouczenia, pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków. Jeżeli pracownik przyjmie zaproponowane warunki płacy, to po upływie okresu wypowiedzenia rozpoczyna pracę już na podstawie nowych warunków.
W wypowiedzeniu zmieniającym pracodawca musi pouczyć pracownika także o możliwości odwołania się - w ciągu 7 dni od doręczenia wypowiedzenia - do właściwego sądu pracy.
Pracodawca powinien również pamiętać, że niektóre kategorie pracowników podlegają szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem zmieniającym. Dotyczy to m.in. pracowników przebywających na urlopie lub z innych przyczyn nieobecnych w pracy, kobiet w ciąży oraz korzystających z urlopu macierzyńskiego bądź wychowawczego, pracowników w wieku przedemerytalnym.
Należy też wspomnieć, że pracodawca, który znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, może zawrzeć z pracownikami porozumienie, na mocy którego zawieszone zostają w całości lub w części tzw. przepisy zakładowe, określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Zezwala na to art. 91 k.p., zgodnie z którym, jeżeli jest to uzasadnione sytuacją finansową pracodawcy, może być zawarte porozumienie o zawieszeniu stosowania w całości lub w części przepisów prawa pracy, określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Przy czym nie dotyczy to przepisów Kodeksu pracy oraz przepisów innych ustaw i aktów wykonawczych. A zatem zawiesić można wyłącznie postanowienia wynikające z przepisów tzw. prawa zakładowego, a więc regulaminów pracy, regulaminów wynagradzania.
Pracodawca znajdujący się w złej kondycji finansowej może więc ograniczyć wysokość wynagrodzeń swoich pracowników, zawieszając zakładowe postanowienia odnośnie do płac w firmie, co daje mu z kolei szansę na odzyskanie płynności finansowej. Jest to szczególnie praktyczne rozwiązanie dla pracodawcy, u którego regulacje prawa zakładowego przyznają pracownikom dodatkowe świadczenia, znacznie obciążające budżet firmy (nagrody jubileuszowe, wyższe dodatki za pracę w porze nocnej itp.).
Porozumienie takie zawiera pracodawca i reprezentująca pracowników organizacja związkowa, a jeżeli pracodawca nie jest objęty działaniem takiej organizacji, porozumienie zawiera pracodawca i przedstawicielstwo pracowników wyłonione w trybie przyjętym u tego pracodawcy. Przy czym zawieszenie stosowania przepisów prawa pracy nie może trwać dłużej niż przez okres 3 lat. Ponadto w zakresie i przez czas określony w porozumieniu nie stosuje się z mocy prawa, wynikających z zawieszonych przepisów zakładowych, warunków umów o pracę i innych aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku pracy (art. 91 § 3 k.p.). Dlatego w razie zawarcia porozumienia zawieszającego, np. regulaminu wynagrodzenia, pracodawca nie będzie zobowiązany do stosowania wypowiedzenia zmieniającego warunki płacy, które wynikały z zawieszonego regulaminu. Dotyczy to jednak tylko tych postanowień umów o pracę i innych aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku pracy, które wynikały z zawieszonego regulaminu wynagrodzeń.
Należy dodać, że po zawarciu porozumienia pracodawca musi przekazać je właściwemu inspektorowi pracy.
Odpowiedziała Alicja Fal