W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Oznacza to, że jeśli pracownik wyrządzi przy wykonywaniu swych obowiązków szkodę, to poszkodowany powinien kierować swoje roszczenia odszkodowawcze nie wobec pracownika - bezpośredniego sprawcy szkody, lecz w stosunku do jego pracodawcy.
Ochrona pracownika
Wyłączenie bezpośredniej odpowiedzialności pracownika chroni go przed surowymi skutkami odpowiedzialności cywilnej. Pracownik podczas wykonywania pracy może bowiem doprowadzić do powstania szkody, której wysokość przekracza wielokrotnie wartość jego majątku.
Obowiązek naprawienia szkody nie obciąża jednak pracodawcy, w razie gdy pracownik wyrządził szkodę osobie trzeciej nie przy wykonywaniu swych obowiązków pracowniczych, a tylko przy okazji świadczonej pracy, np. korzystając ze sprzętu pracodawcy w celach prywatnych.
Wyłączenie odpowiedzialności
Zatem pracodawca nie ponosi odpowiedzialności za szkodę, która została wyrządzona przez pracownika nie przy realizacji jego pracy, lecz tylko przy sposobności jej wykonywania.
Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 5 maja 1998 r. (I CKU 110/97 LEX nr 34023), podkreślając, że w judykaturze zostało przyjęte już dawno, że obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez pracownika osobie trzeciej nie obciąża pracodawcy, gdy wyrządzenie tej szkody nastąpiło jedynie przy sposobności zatrudnienia w zakładzie pracy, tj. nie przy wykonywaniu powierzonych pracownikowi zadań w stosunku pracy.
Zbliżony pogląd wyraził w tym zakresie SN wyroku z 19 lutego 1976 r. (III PR 21/76, PiZS 1977/10/68), stwierdzając, że pracownik wyrządza szkodę przy wykonywaniu swych obowiązków pracowniczych wówczas, gdy szkoda ta pozostaje w normalnym wewnętrznoorganizacyjnym funkcjonalnym związku przyczynowym z powierzonymi mu czynnościami, które podjął na podstawie stosunku pracy w ramach wykonywania zadań związanych z przedmiotem działalności tego zakładu.
Podczas świadczenia pracy
Jak podkreślił Sąd Najwyższy z tych przyczyn w świetle art. 120 par. 1 k.p. pracy zakład pracy nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną na terenie tego zakładu przez osobę pozostającą z nim w stosunku pracy, jeżeli sprawca szkody wyrządził ją innej osobie w czasie przeznaczonym na wykonywanie przez niego pracy, przez czynności wykraczające poza zakres jego obowiązków pracowniczych i poza zakres działalności zakładu pracy.
Sprawca takiej szkody, wyrządzając ją jedynie przy sposobności zatrudnienia w zakładzie pracy, nie występuje w charakterze pracownika, nie działa bowiem w zamiarze osiągnięcia celów objętych działalnością zakładu pracy.
W podobny sposób wypowiadał się Sąd Najwyższy także w wyroku 7 sędziów z 19 czerwca 1975 r. (V PRN 2/75, PiZS 1976/10/67). Oznacza to, że stanowisko Sądu Najwyższego jest już w tym zakresie ugruntowane.
Rodzaj winy
Pracodawca odpowiada za szkodę spowodowaną przez pracownika tylko w razie, gdy pracownikowi można przypisać winę nieumyślną w wyrządzeniu szkody osobie trzeciej.
Natomiast, jeśli szkoda powstała z winy umyślnej pracownika, przyjmuje się, że art. 120 par. 1 k.p. nie ma zastosowania, a pracownik ponosi odpowiedzialność osobistą wobec poszkodowanego. Tak wypowiadał się SN m.in. w uzasadnieniu uchwały z 12 czerwca 1976 r. (III CZP 5/76, OSNC 1977 nr 4, poz. 61) oraz w wyroku z 28 sierpnia 1980 r. (IV P 252/80, OSNCP 1981/4/65).
Oznacza to, że w razie umyślnego wyrządzenia szkody pracownik byłby odpowiedzialny wobec poszkodowanego za naprawienie szkody na zasadach ogólnych wynikających z prawa cywilnego.
Zaznaczyć jednak należy, że w nauce prawa pracy wyrażany jest też pogląd odmienny, według którego w takiej sytuacji za szkodę także odpowiadałby pracodawca, z tym, że miałby on roszczenie regresowe wobec pracownika odpowiadającego za zaistniałą szkodę w pełnej jej wysokości.
Ważne! Pracodawca odpowiada za szkodę spowodowaną przez pracownika tylko w razie, gdy pracownikowi można przypisać winę nieumyślną w wyrządzeniu szkody osobie trzeciej
PRZYKŁAD:
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACOWNIKA
Pracownik zatrudniony jako operator koparki miał w czasie pracy wolną godzinę i na prośbę swego szwagra pojechał na jego posesję, aby wykopać rów odwadniający. Podczas tej pracy zahaczył czerpakiem o ścianę sąsiedniego domu i spowodował jej uszkodzenie. Właściciel domu wystąpił z żądaniem o odszkodowanie do pracodawcy tego pracownika. Gdy ten odmówił, twierdząc, że pracownik nie wykonywał tam żadnej pracy zleconej mu przez pracodawcę, właściciel uszkodzonego domu skierował pozew do sądu, żądając od pracodawcy zasądzenia odszkodowania. Sąd jednak oddalił jego powództwo, gdyż w takim przypadku pracodawca nie ponosi odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez pracownika.
Ryszard Sadlik
gp@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 120 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).