Kontrola legalności zatrudnienia może być dokonywana wyłącznie przez Państwową Inspekcję Pracy. W tym zakresie od 1 lipca 2007 r. doszło do zmiany. Nowa ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy ujednoliciła zasady prowadzenia kontroli pracodawców (DzU nr 89, poz. 589).
Pojęcie kontroli legalności zatrudnienia można rozumieć dwojako: w sposób ścisły, czyli zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia, bądź szeroki - jako ogólną kontrolę przestrzegania przepisów prawa przez pracodawców. Od 1 lipca 2007 r. i w jednym i drugim przypadku kontroli mogą dokonywać inspektorzy pracy. Do 1 lipca 2007 r. kontrolę legalności zatrudnienia w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (ustawa z 20 kwietnia 2006 r. - DzU nr 99, poz. 1001 ze zm.) sprawował wojewoda (art. 116-117 ustawy). Zostały one jednak uchylone art. 103 pkt 3 ustawy o PIP.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy zarówno nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych (pkt 1), jak i kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz kontrola przestrzegania obowiązku:
• informowania powiatowych urzędów pracy o zatrudnieniu bezrobotnego lub powierzeniu mu wykonywania innej pracy zarobkowej,
• informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności,
• opłacania składek na Fundusz Pracy,
• dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru,
• prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a także kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców (pkt 3 i 4).
Zatem w tym przypadku kontrola legalności zatrudnienia dotyczy przestrzegania przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i jest dokonywana aktualnie tylko przez inspektorów pracy.
Zgodnie z art. 13 ustawy o PIP kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają pracodawcy - a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy, niebędący pracodawcami - na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy.
W razie stwierdzenia w toku kontroli wykroczenia polegającego na naruszeniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie określonym w art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4, właściwy inspektor pracy występuje z wnioskiem do właściwego sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości.
Odpowiedziała dr Ewa Wronikowska