Zarówno pracownik, jak i pracodawca mogą rozwiązać łączącą ich umowę o pracę za wypowiedzeniem. Kodeks pracy reguluje okresy wypowiedzenia w zależności od rodzaju umowy o pracę, sposobu obliczania terminów wypowiedzenia oraz przypadki, kiedy można takie wypowiedzenie złożyć. Nie normuje natomiast kwestii dotyczących doręczania takich wypowiedzeń, ich skuteczności ani zasad cofania złożonego już wypowiedzenia. Wypowiedzenie umowy o pracę traktowane jest jako oświadczenie woli, a więc mają do niego zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego (art. 60 k.c. i nast. w związku z art. 300 k.p.). To samo odnosi się do cofnięcia złożonego wypowiedzenia.
Wypowiedzenie jako oświadczenie woli
Wypowiedzenie umowy o pracę uznaje się za dokonane, jeżeli zostało złożone drugiej stronie w taki sposób, że mogła się ona zapoznać z jego treścią (art. 61 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Jest ono jednostronną czynnością prawną, niezależną od woli osoby, która to wypowiedzenie otrzymuje. Dla jego skuteczności nie jest więc wymagana zgoda strony, której wypowiedzenie jest składane. Inaczej jest w przypadku cofnięcia złożonego już wypowiedzenia.
Cofnięcie za zgodą drugiej strony
Sytuacja jest prosta, gdy strona, która otrzymała wypowiedzenie, wyraża zgodę na jego cofnięcie. Wówczas wypowiedzenie traci moc, a umowa wiążąca strony nadal obowiązuje.
Przykład
Ceniony pracownik złożył pracodawcy wypowiedzenie umowy o pracę w związku z planowanym wyjazdem za granicę na stałe. Do wyjazdu jednak nie doszło i pracownik wystąpił z prośbą o wycofanie swojego wypowiedzenia. Pracodawca, któremu zależało na zatrzymaniu pracownika, wyraził na to zgodę i pracownik zachował pracę.
W jakiej formie udziela się zgody
Forma wyrażenia takiej zgody nie jest określona przepisami. Jednak do celów dowodowych powinno się uzyskać ją na piśmie, np. w formie podpisu złożonego na piśmie o cofnięciu wypowiedzenia. Skuteczna będzie także zgoda wyrażona ustnie czy też przez takie zachowanie, z którego można wywnioskować, że strona zgadza się na cofnięcie wypowiedzenia. Zgodnie z art. 60 k.c. wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona nie tylko w sposób wyraźny, ale również przez czynności konkludentne, czyli w sposób dorozumiany. Zachowaniem świadczącym o wyrażeniu zgody na cofnięcie wypowiedzenia może być stawienie się pracownika do pracy mimo zwolnienia go z obowiązku jej świadczenia w okresie wypowiedzenia lub cofnięcie złożonego w sądzie odwołania od otrzymanego wypowiedzenia.
Przykład
Pracownik, któremu wręczono wypowiedzenie z powodu nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy, wniósł odwołanie do sądu wraz z zaświadczeniem lekarskim usprawiedliwiającym jego nieobecność. Pracodawca doręczył mu wówczas oświadczenie o cofnięciu wypowiedzenia. W związku z tym pracownik wycofał złożony pozew i stawił się do pracy. Tym samym sprawa w sądzie została umorzona, a umowa o pracę nie uległa rozwiązaniu.
Cofnięcie jednostronne
Jednostronne cofnięcie wypowiedzenia, a więc bez konieczności uzyskania zgody drugiej strony, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, w której oświadczenie o wycofaniu wypowiedzenia dotarło do adresata jednocześnie z wypowiedzeniem umowy o pracę bądź wcześniej (art. 61 § 1 k.c. zd. 2). Oznacza to, że każda ze stron stosunku pracy może skutecznie cofnąć złożone przez siebie oświadczenie o wypowiedzeniu umowy do momentu zapoznania się adresata z jego treścią (uchwała Sądu Najwyższego z 23 października 1986 r., III PZP 62/86, OSNC 1987/10/156).
Przykład
Pracodawca wysłał swojemu pracownikowi wypowiedzenie umowy o pracę. Jednak zanim ono do niego dotarło, pracodawca zmienił zdanie i telefonicznie powiadomił pracownika, że cofa wypowiedzenie, które ten miał otrzymać pocztą. A zatem cofnięcie zostało dokonane, zanim pracownik zapoznał się z treścią wypowiedzenia, nie była więc konieczna jego zgoda na takie cofnięcie. (dotarło do pracownika, a więc jest ono skuteczne bez jego zgody).
Gdy strona nie zgadza się na cofnięcie wypowiedzenia
W sytuacji gdy druga strona zapozna się z treścią złożonego wypowiedzenia, cofnięcie oświadczenia woli wymaga jej zgody. Oznacza to, że cofnięcie wypowiedzenia, na które druga strona nie wyraziła zgody, będzie bezskuteczne, a umowa rozwiąże się z upływem okresu wypowiedzenia.
Przykład
Pracodawca wręczył pracownikowi wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony. Tuż po tym, jak pracownik zapoznał się z treścią wypowiedzenia, pracodawca zorientował się, że nie wskazał w nim przyczyny wypowiedzenia (art. 30 § 4 k.p.). Błąd ten naraża go na odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu wadliwego wypowiedzenia umowy (art. 45 § 1 k.p.). Postanowił więc wycofać złożone wypowiedzenie, a następnie wręczyć pracownikowi nowe wypowiedzenie, tym razem zawierające jego przyczynę zgodnie z przepisami k.p. Pracownik jednak nie zgodził się na to cofnięcie i wystąpił do sądu pracy o zasądzenie odszkodowania, uznając, że takie rozwiązanie będzie dla niego korzystniejsze. Brak zgody pracownika na wycofanie złożonego wypowiedzenia spowodował, że ocenie sądu podlegało pierwsze, wadliwe wypowiedzenie i pracownikowi przyznano odszkodowanie.
Wady oświadczenia woli
Jeżeli strona, która otrzymała wypowiedzenie, nie wyraża zgody na jego cofnięcie, wówczas stronie składającej wypowiedzenie pozostaje jeszcze możliwość uchylenia się od skutków takiego oświadczenia przez powołanie się na wadę swojego oświadczenia woli.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym nieważne jest oświadczenie złożone pod wpływem:
• błędu (art. 84 k.c.),
• groźby (art. 87 k.c.) lub
• w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 82 k.c.).
W takim przypadku trzeba jednak pamiętać o tym, że to strona powołująca się na wadę oświadczenia woli będzie musiała udowodnić, że do takiej wady doszło i że pod jej wpływem złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę.
Ewa Przedwojska
asystent sędziego Sądu Najwyższego
w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych