Odpowiedź eksperta
Wprawdzie pracodawca ma prawo dokonywać potrąceń z pensji pracownika, ale kodeks pracy przewiduje szczególną ochronę przed potrąceniami. Ochrona ta dotyczy przy tym nie tylko wynagrodzenia, ale też i innych należności wypłacanych pracownikom.
Wynagrodzenie pracownik otrzymuje za pracę wykonaną. Jego wysokość powinna odpowiadać rodzajowi zatrudnienia, jego ilości i jakości oraz kwalifikacjom przy tym wymaganym. Kwotę wynagrodzenia oraz wskazanie jego składników należy podać w umowie o pracę.
Pracownik nie może zrzec się wynagrodzenia, ale w przypadku jego zadłużenia pracodawca ma prawo dokonać potrąceń i to nawet bez zgody pracownika. Jednak potrąceń można dokonać tylko do określonej wysokości. Zmniejszenie ustawowego minimum jest niedopuszczalne.
Zgodnie z art. 87 k.p. po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych pracodawca może potrącić z pensji takie należności, jak:
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
• kary pieniężne stosowane przez pracodawcę wobec pracownika za nieprzestrzeganie przez niego przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.
Potrącenia te dokonywane są zgodnie z podaną kolejnością. Ponadto wysokość potrąceń ustawowych dokonywanych przez pracodawcę nie może przekroczyć 3/5 wynagrodzenia pracownika, w przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz 1/2 wynagrodzenia pracownika w przypadku egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych.
Przy zbiegu potrąceń z tytułu egzekucji należności innych niż alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych potrącenia nie mogą przekraczać połowy wynagrodzenia, a wraz z potrąceniami na zaspokojenie egzekwowanych świadczeń alimentacyjnych nie mogą łącznie przekraczać 3/5 wynagrodzenia. Natomiast nałożona na pracownika kara pieniężna za jedno przekroczenie nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia tego pracownika, zaś łącznie kary te nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia pozostającego do wypłacenia pracownikowi po dokonaniu wcześniejszych potrąceń.
Jeżeli pracownik dostał nagrodę z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne, należność z tytułu udziału w zyskach lub nadwyżce bilansowej, to dokonuje się z nich potrąceń do pełnej wysokości na zaspokojenie alimentów.
Należy dodać, że z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.
Przepisy prawa pracy podają ponadto kwotę wolną od potrąceń w wysokości:
• minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - gdy na mocy tytułów wykonawczych potrącane są sumy na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne,
• 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
• 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu kar pieniężnych (art. 871 § 1 k.p.).
Ustalając zaś kwoty wolne od potrąceń dla osoby zatrudnionej w niepełnym wymiarze czasu pracy, należy je proporcjonalnie zmniejszyć, stosownie do wymiaru czasu pracy.
Należności inne niż wspomniane wyżej mogą zostać potrącone tylko za pisemną zgodą pracownika.
W tym przypadku po potrąceniu pracownikowi musi pozostać:
w minimalne wynagrodzenie po odliczeniu obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy - przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy oraz
• 80% minimalnego wynagrodzenia po odliczeniu obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy - przy potrącaniu należności na rzecz osób trzecich.
Zatem przepisy prawa pracy znacznie ograniczają możliwość potrąceń z wynagrodzenia, gdyż pracownikowi zawsze musi zostać pewna kwota na utrzymanie.
Alicja Fal
Serwis Prawno-Pracowniczy