Jednym z praw pracowników określonych w kodeksie pracy jest możliwość powstrzymania się od wykonywania pracy niebezpiecznej dla zdrowia i życia. Zgodnie bowiem z art. 210 k.p. w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp, stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Jeżeli powstrzymanie się od pracy nie usuwa tego zagrożenia, pracownik może oddalić się z miejsca zagrożenia, informując o tym swego przełożonego. W obu opisanych sytuacjach pomimo niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Obie przesłanki łącznie
Przepis art. 210 k.p. ma charakter szczególny i dotyczy sytuacji nadzwyczajnych, gdy niezachowanie bezpiecznych i higienicznych warunków stwarza faktyczne i bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego. Pracownik może z niego skorzystać tylko w razie łącznego wystąpienia określonych przesłanek. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 11 maja 2006 r. (I PK 191/05 OSNP 2007/9-10/128), stwierdzając, że pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy tylko w przypadku łącznego wystąpienia przesłanek określonych w art. 210 par. 1 k.p. (warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika).
Zatem w razie wystąpienia tylko jednej z tych przesłanek, np. zaistnienia warunków pracy, które naruszały zasady bhp, jednak nie powodowały zagrożenia dla życia i zdrowia, pracownik nie może zasadnie powstrzymać się od pracy lub oddalić z miejsca jej wykonywania. Takie zachowanie stanowiłoby bowiem naruszenie jego podstawowego obowiązku świadczenia pracy, co mogłoby skutkować nawet rozwiązaniem umowy o pracę.
Ochrona życia, a nie mienia
Zaznaczyć należy, że w art. 210 par. 1 k.p. chodzi o bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, natomiast nie ma on zastosowania w sytuacji, gdy zagrożenie dotyczy tylko mienia (np. komputera pracownika lub jego samochodu używanego w pracy). Poza tym zagrożenie uzasadniające powstrzymanie się od pracy musi być realne i obiektywnie sprawdzalne, a nie tylko potencjalne, które jedynie hipotetycznie mogłoby ujemnie oddziaływać na zdrowie pracownika.
Przez pojęcie niebezpieczeństwa z art. 210 k.p. może być rozumiane także takie zagrożenie, którego wystąpienie pracownik przyjął, działając w usprawiedliwionym błędzie. Jeżeli więc pracownik omyłkowo przyjął, że np. wypływający z wentylacji dym o nieprzyjemnym zapachu jest szkodliwy dla zdrowia i z tego powodu opuścił swoje miejsce pracy, a dopiero po dokonanych badaniach okazało się, że nie miał on żadnych szkodliwych właściwości dla jego zdrowia, to pracodawca nie może czynić pracownikowi zarzutu, gdyż jego błąd był w tych konkretnych okolicznościach usprawiedliwiony.
PRZYKŁAD:
ZAGROŻENIE MUSI BYĆ REALNE
Pracownik powiadomił pracodawcę, że nie będzie wykonywał pracy, bo użytkowany przez niego komputer nie posiada certyfikatu i stwarza zagrożenie dla jego zdrowia (wytwarza szkodliwe pole elektromagnetyczne). Pracodawca zlecił przeprowadzenie badań sprzętu. Po uzyskaniu informacji wykluczających prawdopodobieństwo występowania pól elektromagnetycznych szkodliwych dla zdrowia, polecił pracownikowi wykonywanie obowiązków. Ten jednak odmówił. Wówczas pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Pracownik wniósł odwołanie do sądu, żądając odszkodowania. Sąd jednak oddalił jego powództwo, wskazując, że brak było bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia pracownika i powstrzymanie się od pracy było nieuzasadnione.
RYSZARD SADLIK
gp@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 210 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).