Pracodawca może wyznaczyć inną osobę, która będzie za niego podejmować czynności w związku z prowadzeniem zakładu pracy. Najprostsza sytuacja istnieje w przypadku pracodawców będących osobami fizycznymi, ponieważ albo podejmują czynności same, albo wyznaczona przez nie osoba. Wyznaczenie innej osoby dokonującej czynności z zakresu prawa pracy następuje przez złożenie oświadczenia woli pracodawcy i wyrażenie na to zgody przez tę osobę (wyrok SN z 20 września 2005 r., II PK 412/04, OSNP 2006/13-14/210). Nie wymaga ono zatem żadnej szczególnej formy, chociaż co najmniej dla celów dowodowych powinno nastąpić w formie pisemnej.
Inaczej niż w prawie cywilnym
Sytuacja komplikuje się w przypadku pracodawców - jednostek organizacyjnych. Uprawnienie do podejmowania czynności za takiego pracodawcę może wynikać z ustawy czy rozporządzenia, ale również ze statutu danej osoby prawnej, regulaminu pracy bądź upoważnienia, o jakim była mowa wcześniej.
Należy pamiętać, że samoistne uregulowanie kwestii dotyczących wykonywania czynności z zakresu prawa pracy skutkuje również tym, iż pełnomocnictwa procesowego w procesach toczących się przed sądami pracy władne są udzielić różne osoby. Jeżeli więc w procesie z zakresu prawa pracy występuje osoba prawna, osoby uprawnione do reprezentowania pracodawcy w procesie nie zawsze będą tożsame z osobami ujawnionymi w krajowym rejestrze sądowym - uprawnionymi do składania oświadczeń woli w imieniu tej osoby prawnej. Może się zdarzyć, że w przypadku czynności z zakresu prawa cywilnego przewidziana będzie reprezentacja łączna, zaś przy czynnościach z zakresu prawa pracy wystarczająca będzie reprezentacja jednoosobowa.
Czynności podejmowane za pracodawcę obejmują wszystkie indywidualne czynności z zakresu prawa pracy, przykładowo w zakresie nawiązywania stosunków pracy, jak i ich rozwiązywania, stosowania kar porządkowych, premiowania pracowników, udzielania urlopów itp. Oprócz tego w zakres tego pojęcia wchodzą czynności z zakresu zbiorowego prawa pracy, jak zawarcie układu zbiorowego pracy, wprowadzanie regulaminu pracy, czy też reprezentowanie pracodawcy w sporze zbiorowym.
Konieczne potwierdzenie
Sąd Najwyższy w sposób liberalny podchodzi do sytuacji, w których czynność z zakresu prawa pracy została podjęta przez organ pracodawcy, który nie został do tego upoważniony.
Przykładowo odwołanie pracownika ze stanowiska na podstawie art. 70 par. 1 k.p. przez podmiot, którego kompetencja do dokonania tej czynności nie jest jednoznacznie wyłączona, powoduje rozwiązanie stosunku pracy (wyrok z 22 kwietnia 1998 r., I PKN 58/98 (OSNAPiUS 1999/8/280).
W takiej sytuacji przyjmuje się, że czynność była skuteczna, chociaż przy jej dokonaniu doszło do naruszenia przepisów prawa pracy. Istotne jest przy tym to, aby czynność taka została potwierdzona przez organ lub osobę upoważnioną.
W szczególności jeżeli wynagrodzenie pracownika ustalił nieuprawniony do tego organ, ważność tej czynności zależy od potwierdzenia przez osobę, w której imieniu została dokonana (art. 103 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Przyjęcie domniemania, że rzekomy pełnomocnik działał zgodnie z wolą osoby uprawnionej, jest dopuszczalne wtedy, gdy taki wniosek da się wyprowadzić z innych ustalonych przez sąd faktów (wyrok SN z 22 lipca 1998 r., I PKN 223/98, OSNP 1999/16/509). Z kolei w wyroku z 11 maja 1990 r. (I PKN 662/98, OSNP 2000/14/539) Sąd Najwyższy stwierdził, iż nie jest nieważne (nieistniejące) rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez podmiot, który po dokonaniu czynności prawnej rozwiązującej stosunek pracy, utracił ze skutkiem wstecznym umocowanie do działania w imieniu pracodawcy, jeżeli w postępowaniu sądowym potwierdził on skuteczność rozwiązania umowy o pracę.
Ustalenie osoby uprawnionej do podejmowania czynności za pracodawcę jest też istotne w kontekście tego, czy zachowane zostały terminy do podjęcia niektórych czynności, które kodeks pracy uzależnia od powzięcia wiedzy o zachowaniach lub zaniechaniach pracownika.
Z ORZECZNICTWA
Syndyk masy upadłości jest z mocy art. 31 k.p. organem uprawnionym do dokonywania czynności w sprawach pracowniczych, mimo działania organów upadłego pracodawcy.
Wyrok SN z 18 czerwca 2002 r., I PKN 171/01, OSNP 2004/7/121
Występowanie tej samej osoby fizycznej po dwóch stronach czynności prawnej, jaką stanowi rozwiązanie stosunku pracy, nie powoduje z góry nieważności tej czynności prawnej, szczególnie gdy ta osoba uzyskała status osoby reprezentującej pracodawcę w rozumieniu art. 31 k.p., w wyniku objęcia zarządu majątkiem pracodawcy na podstawie postanowienia sądu i z mocy art. 1062 k.p.c. - bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy.
Wyrok SN z 29 maja 2006 r., I PK 189/05, Wokanda 2006/12/24
Niezgodność z prawem rozwiązania umowy o pracę, wynikająca z niewłaściwej reprezentacji pracodawcy, nie powoduje nieważności wypowiedzenia. W takim przypadku sąd, na żądanie pracownika, może orzec o bezskuteczności wypowiedzenia, przywróceniu do pracy lub o odszkodowaniu (art. 45 k.p.), a zastosowanie sankcji określonych w kodeksie cywilnym może nastąpić tylko w wyjątkowych przypadkach, w których wypowiedzenia dokonano niezgodnie z wolą pracodawcy i nie zostało ono przez niego potwierdzone.
Wyrok SN z 9 maja 2006 r., II PK 270/05, OSNP 2007/9-10/125
Prokurent spółki handlowej może być uznany za osobę zarządzającą zakładem pracy w imieniu pracodawcy w rozumieniu art. 24126 par. 2 w związku z art. 31 par. 1 k.p.
Wyrok SN z 8 grudnia 2005 r., I PK 125/05, OSNP 2006/21-22/322
PRZYKŁAD
OSOBA UPOWAŻNIONA
Pracownik pił alkohol w czasie pracy, czego świadkiem był bezpośrednio nadzorujący go kierownik produkcji. Po 40 dniach pracownik został dyscyplinarnie zwolniony z pracy. Podczas procesu o odszkodowanie pracownik podnosił przekroczenie miesięcznego terminu do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia. Sąd ustalił jednak, iż kierownik produkcji nie miał upoważnienia do podejmowania czynności za pracodawcę, zaś osobie upoważnionej, która w czasie zajścia przebywała na urlopie, informację o zachowaniu pracownika przekazał po 20 dniach. W tej sytuacji do naruszenia terminu wskazanego w art.52 par. 2 k.p. nie doszło, bowiem pracodawca (tj. osoba przez niego upoważniona) rozwiązał z pracownikiem umowę przed upływem jednego miesiąca od uzyskania wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
PRZYKŁAD
ZAPIS W KRS
Zgodnie z zapisami w Krajowym Rejestrze Sądowym do składania oświadczeń woli w imieniu spółki z o.o. uprawnieni są dwaj członkowie zarządu łącznie.
Zarząd udzielił jednak pełnomocnictwa do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy jednemu członkowi zarządu. Na jego mocy jest on uprawniony do wykonywania tych czynności samodzielnie. Takie pełnomocnictwo może też zostać udzielone dowolnej osobie niewchodzącej w skład zarządu, np. dyrektorowi przedsiębiorstwa.
RAFAŁ KRAWCZYK
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 52 i art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
- Art. 103 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn.zm.).