rada
Ustalenie sposobu obliczania przychodu pracownika z tytułu abonamentów medycznych jest nadal sprawą sporną. Pewne jest jednak to, że z przychodów pracownika wyłączona jest wartość abonamentu obejmująca świadczenia medycyny pracy. Pracodawca powinien więc zadbać, żeby w umowie o świadczenie usług medycznych wyodrębniona była wartość abonamentu za świadczenia medycyny pracy. Wyodrębnienie wartości tego abonamentu pozwoli pracodawcy obliczyć przychód pracownika. Jest nim bowiem przypadająca na pracownika wartość pakietu za świadczenia dobrowolne ustalona według cen zakupu.
uzasadnienie
NSA w uchwale z 24 maja 2010 r. (sygn. akt. II FPS 1/10) przyjął:
Wykupione przez pracodawcę pakiety świadczeń medycznych, których wartość nie jest wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 updof, stanowią dla pracowników, uprawnionych do ich wykorzystania, nieodpłatne świadczenie w rozumieniu art. 12 ust. 1 tej ustawy.
NSA podkreślił, że przychód ten powstaje niezależnie od tego, czy pracownik korzysta faktycznie ze świadczeń medycznych. Wystarczy, że są one postawione do jego dyspozycji:
Skoro analizowane świadczenie pracodawcy na rzecz pracownika polega na zagwarantowaniu mu możliwości bezpłatnego skorzystania z określonych usług medycznych, to pracownik otrzymuje je w momencie, w którym po stronie centrum medycznego powstaje obowiązek pozostawania w gotowości do świadczenia mu tych usług. Taką chwilą może być umieszczenie zatrudnionego na liście uprawnionych lub wręczenie mu karty identyfikacyjnej pacjenta. Nie jest nią natomiast sam moment skorzystania z danej usługi. Nie jest też możliwe dwukrotne opodatkowanie - raz z momentem otrzymania możliwości korzystania z usług, drugi raz - z chwilą faktycznego z nich skorzystania. To ostatnie stanowi bowiem realizację uprawnienia wcześniej otrzymanego.
Ranga uchwały NSA w rozszerzonym składzie siedmiu sędziów pozwala sądzić, że kończy ona spór co do kwestii opodatkowania abonamentów medycznych wykupionych przez pracodawcę dla pracownika. Czy tak jednak jest faktycznie?
W omawianej sprawie, oprócz kluczowej kwestii powstania przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń, istnieje również druga kluczowa kwestia. Jest nią sposób obliczenia wartości tego przychodu. Wagę tej kwestii podnosił sam NSA w wydanej uchwale. Problem polega na tym, że nie dokonał jej rozstrzygnięcia:
Końcowo należy zauważyć, że kwestia sposobu obliczania wartości nieodpłatnego świadczenia z tytułu otrzymania pakietu medycznego nie mogła być rozważona w niniejszej uchwale. Wprawdzie skład orzekający, który zadał pytanie prawne, wyraził swoje wątpliwości dotyczące tego zagadnienia w uzasadnieniu postanowienia, ale nie objął go pytaniem prawnym. Tymczasem treść przekazanego do wyjaśnienia zagadnienia wyznacza nie tylko dopuszczalne granice przyszłej uchwały, ale określa także ramy, w jakich zawarty w niej pogląd prawny zostanie wyposażony w moc właściwą uchwałom (...).
Sposób obliczenia wartości przychodu, który powstaje przy abonamentach wykupionych przez pracodawcę dla pracownika, nadal pozostaje kwestią sporną. W zdaniu odrębnym od uchwały NSA sędzia Stefan Babiarz podkreślał, że takiego sposobu nie ma:
Wprawdzie skład powiększony - zresztą trafnie, bo sąd o to nie pytał - nie zajął się problemem sposobu obliczenia wartości nieodpłatnego świadczenia, ale chcę podkreślić, że takiego sposobu nie ma. Ustawodawca moim zdaniem konsekwentnie nie zaliczył świadczenia z tytułu nabycia przez pracodawcę pakietu usług medycznych, o których tu mowa, do przychodów i równocześnie konsekwentnie nie wskazał w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych sposobu obliczenia jego wartości.
W efekcie ta sporna kwestia może być wykorzystana przez tych podatników, którzy nadal szukają sposobów na uniknięcie opodatkowania wykupionych dla pracowników abonamentów medycznych. Podatnicy ci muszą się jednak liczyć z tym, że organy podatkowe znajdą sposób na obliczenie tego przychodu.
Obliczenie przychodu pracownika
W przypadku nieodpłatnych świadczeń, których przedmiotem są zakupione usługi obce, przychód ustala się według cen zakupu tych usług (art. 11 ust. 2a pkt 2 updof). Przychodem jest cena brutto zakupu, jeżeli zakup usług jest udokumentowany fakturą VAT. W przypadku abonamentów medycznych wykupionych dla pracowników ważne jest, że do przychodów pracownika nie należy doliczać tej części abonamentu medycznego, która dotyczy świadczeń wynikających z przepisów prawa pracy. Świadczenia medycyny pracy nie wchodzą do przychodów pracowników. Takie stanowisko potwierdzają organy podatkowe, m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 23 lutego 2010 r., nr IPPB2-415-1353/08/10-7/S/AS:
Ponadto, zgodnie z art. 229 § 6 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.), wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie są przeprowadzone na koszt pracodawcy. Pracodawca ponosi ponadto inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki pracy. Wartość tego rodzaju świadczeń, otrzymanych przez pracownika od pracodawcy, nie stanowi przychodu w rozumieniu ustawy.
Obliczając wartość przychodu pracownika z tytułu abonamentów medycznych, należy więc wyłączyć z jego przychodu tę część abonamentu, która obejmuje świadczenia medycyny pracy. Obliczenie przychodu pracownika z tytułu abonamentu nie powinno przysporzyć kłopotu w przypadkach:
• kiedy jest on indywidualnie przypisany pracownikowi, a ponadto
• gdy wyraźnie rozdzielony jest abonament za świadczenia dobrowolne od abonamentu za świadczenia medycyny pracy.
PRZYKŁAD
Pracownik dysponuje ufundowaną przez pracodawcę kartą usług medycznych. Zgodnie z umową podpisaną pomiędzy pracodawcą a jednostką świadczącą usługi medyczne pracodawca płaci rocznie za daną kartę 6420 zł, z czego:
- opieka profilaktyczna pracownika i rodziny kosztuje 5350 zł,
- opieka medycyny pracy pracownika kosztuje 1070 zł.
Przychód roczny pracownika w danym przypadku stanowi wyłącznie kwota 5350 zł, tj. wartość abonamentu za dobrowolne świadczenia medyczne. Karta jest aktualizowana zawsze w styczniu danego roku. Zgodnie ze stanowiskiem zawartym w uchwale NSA z 24 maja 2010 r. przychód pracownika od całej wartości nieodpłatnego świadczenia powstaje w takim przypadku już w styczniu. Należy jednak uznać, że w tym zakresie stanowisko NSA nie jest do końca przemyślane. Przychód pracownika powinien być rozliczany miesięcznie, w proporcji do liczby miesięcy jego zatrudnienia w danym roku. Nawet w najdalej posuniętej interpretacji organy podatkowe nie mogą domagać się wykazywania przychodu za te miesiące, w których pracownik nie miał prawa skorzystania z usług medycznych. W naszym przykładzie przychód miesięczny pracownika wynosi 445,83 zł.
Powyższy sposób rozliczania abonamentów medycznych w stosunkach pomiędzy świadczącym usługi medyczne a ich nabywcą jest jednak nieczęsto spotykany w praktyce. Inną rzeczą jest natomiast to, że wobec opodatkowania abonamentów medycznych strony umów o świadczenie usług medycznych powinny obecnie zadbać o tak szczegółowe określenie zasad rozliczania abonamentów. Dzięki temu nie będą skazane na ustalenia poczynione przez organy podatkowe w razie ewentualnej kontroli.
W praktyce najczęściej spotyka się rozwiązanie, że sprzedawca usług medycznych fakturuje co miesiąc jedną kwotą należność za usługi sprzedane danemu pracodawcy. Wartość należności ustalana jest w proporcji do liczby osób uprawnionych do świadczeń medycznych oraz w zależności od rodzajów pakietów, które przysługują poszczególnym osobom. Jeżeli w kwocie tej nie ma wyraźnie wyszczególnionego abonamentu za świadczenia medycyny pracy (a abonament obejmuje te świadczenia), to prawidłowe obliczenie przychodu poszczególnych pracowników jest utrudnione.
PRZYKŁAD
Pracodawca funduje 20 pracownikom abonamenty medyczne o różnej wartości. Za usługę miesięcznie pracodawca płaci 12 840 zł. Rodzaj wykupionych abonamentów przedstawia się następująco:
• 4 pracowników korzysta ze złotego pakietu, którego wartość miesięczna wynosi 1070 zł,
• 16 pracowników korzysta ze srebrnego pakietu, którego wartość miesięczna wynosi 535 zł.
Oba pakiety obejmują świadczenia z medycyny pracy, różnią się natomiast zakresem świadczeń z opieki profilaktycznej. W umowie nie jest jednak określone, w jakim zakresie abonament dotyczy świadczeń medycyny pracy. Doliczenie do przychodu pracownika wartości całego abonamentu jest niekorzystne podatkowo. Warto więc zadbać o rzetelne ustalenie wartości abonamentów za poszczególne rodzaje świadczeń. Podstawowym sposobem na ustalenie tych wartości jest wprowadzenie stosownych rozwiązań do umowy. W przypadku umów już podpisanych można to zrobić aneksem. Na jego podstawie można wyszczególnić wartość abonamentu za świadczenia dobrowolne oraz wartość abonamentu za świadczenia medycyny pracy. Takie określenie wartości poszczególnych świadczeń w umowie oznacza ustalenie ich według wartości rynkowej. Cenę za poszczególne abonamenty określa bowiem sprzedawca usług medycznych w porozumieniu z ich nabywcą.
Organy podatkowe nie powinny kwestionować takiego rozwiązania, jeżeli tylko cena abonamentu za świadczenia medycyny pracy nie odbiega od cen rynkowych tego typu świadczeń. Jeżeli pracodawca nie postara się o dokonanie rozdziału abonamentów w umowie, istnieje ryzyko, że organy podatkowe doliczą całą wartość abonamentu medycznego do przychodów pracownika.
Załóżmy, że w naszym przykładzie pracodawca postarał się o zmianę umowy z podmiotem świadczącym usługi medyczne. W wyniku aneksu do umowy abonament za świadczenia medycyny pracy wynosi miesięcznie w obu pakietach 53,50 zł. Oznacza to, że przychód miesięczny pracowników:
•korzystających ze złotego pakietu wynosi 1016,50 zł,
•korzystających ze srebrnego pakietu wynosi 481,50 zł.
Świadczenia o tej wartości powinny być doliczane do wynagrodzenia pracowników za dany miesiąc.
• art. 11 ust. 2 pkt 2a, art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 105, poz. 655
Grzegorz Ziółkowski
doradca podatkowy