RADA
Darowizna ta będzie podlegała VAT, jeśli przysługiwało Panu prawo do odliczenia VAT przy nabyciu lokalu, który ma być przedmiotem darowizny. Przekazanie lokalu nastąpi bowiem na cele niezwiązane z prowadzonym przedsiębiorstwem (darowizna córce). Darowizna lokalu będzie podlegała przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn. Córka nie będzie więc zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od otrzymanej darowizny lokalu.
UZASADNIENIE
Skutki podatkowe darowizny przedmiotowego lokalu należy rozważyć zarówno w podatku od towarów i usług, podatku od spadków i darowizn, jak i w podatku dochodowym.
VAT od darowizny
Podatnik powinien zapłacić VAT, jeżeli nieodpłatne przekazanie nieruchomości (w tym przypadku darowizna lokalu użytkowego) spełnia warunki określone w ustawie o VAT. Są to następujące warunki:
• nieodpłatne przekazanie zostało dokonane na cele niezwiązane z prowadzonym przez podatnika przedsiębiorstwem,
• podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu nieruchomości (nie jest przy tym istotne, czy podatnik faktycznie skorzystał z tego uprawnienia).
Pierwszy z wymienionych warunków został spełniony. Darowizna lokalu użytkowego na rzecz córki nie jest bowiem czynnością związaną z prowadzonym przez podatnika przedsiębiorstwem. Z pytania nie wynika, czy drugi warunek został spełniony. Jeżeli jednak Czytelnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu lokalu użytkowego, który zamierza darować córce, to również drugi warunek opodatkowania został spełniony. Czytelnik powinien wówczas odprowadzić VAT należny od dokonanej darowizny lokalu użytkowego.
Ustalenie podstawy opodatkowania
Podstawą opodatkowania VAT nieodpłatnej dostawy towarów jest cena nabycia (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia - koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy towarów (art. 29 ust. 10 ustawy o VAT). Z praktyki stosowania tego przepisu (również przez organy podatkowe) wynika, że od 1 stycznia 2008 r. przy ustalaniu podstawy opodatkowania darowanego lokalu cenę nabycia (lub koszt wytworzenia) należy określić na moment darowizny lokalu (do końca 2007 r. treść przepisu oraz praktyka organów podatkowych nakazywały za podstawę opodatkowania przyjmować historyczną cenę nabycia, a nie cenę na dzień darowizny).
Jednak nowe brzmienie przepisu, wprowadzone przy założeniu, że przekazywane w drodze darowizny towary tracą z czasem na wartości, nie jest korzystne w przypadku darowizn nieruchomości. Ceny nieruchomości w ostatnich latach raczej bowiem rosną, niż spadają. Istnieje zatem ryzyko, że organy podatkowe będą chciały określić podstawę opodatkowania w wysokości wartości rynkowej darowanego lokalu (na dzień dokonania darowizny).
Taką praktykę należy jednak uznać za nieuprawnioną. Treść art. 29 ust. 10 ustawy o VAT, określającego podstawę opodatkowania przy nieodpłatnej dostawie towarów, zawiera zwrot „cena nabycia”, a nie pojęcie „wartość rynkowa”. Gdyby ustawodawca chciał, aby podstawą opodatkowania nieodpłatnego przekazania towarów była cena rynkowa, wskazałby to wprost. W literaturze spotyka się też poglądy kompromisowe, według których:
(...) obecne brzmienie tego przepisu VAT (art. 29 ust. 10 - przyp. autora) pozwala na ustalanie podstawy opodatkowania nieodpłatnego przekazania (darowizn) towaru na podstawie wartości rynkowej przedmiotu darowizny, z zastrzeżeniem, iż wartość ta nie może przekroczyć ceny nabycia towaru będącego przedmiotem darowizny. (Artykuł Grzegorza Kaptura - „Darowizna nieruchomości w podatku VAT”, cz. II - „Przekazanie na cele związane z prowadzonym przedsiębiorstwem” - publ. Nieruchomości nr 10/2008).
Obecnie brak jest jednoznacznej wykładni MF art. 29 ust. 10 ustawy o VAT. Pisma organów podatkowych dotyczące wymienionego przepisu również nie dają jednoznacznej odpowiedzi, jak należy go interpretować. Przykładowo w piśmie z 16 kwietnia 2008 r., nr IP-PP2-443-357/08-2/PW, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie zgodził się ze stanowiskiem podatnika, że za cenę nabycia, o której mowa w ust. 10 art. 29 ustawy o VAT, należy uznać cenę historyczną. Z kolei z pisma Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 22 października 2008 r., nr IPPP1-443-1625/08-3/RK, wynika, że podstawą opodatkowania przy nieodpłatnym przekazaniu jest cena nabycia określona w dniu dostawy. Czyli jest to cena, jaką podatnik zapłaciłby za dane dobro w dniu dostawy.
Z powołanych pism wynika, że brak jest jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, w jakiej wysokości ustalić podstawę opodatkowania przy darowiźnie nieruchomości. Dlatego podatnicy, którzy planują dokonanie darowizny i mają wątpliwości co do wysokości podstawy jej opodatkowania, powinni wystąpić do Ministra Finansów (w praktyce do właściwego Dyrektora Izby Skarbowej) z wnioskiem o interpretację przepisów w tym zakresie.
Jeśli darowizna nieruchomości zostanie opodatkowana VAT, u darczyńcy nie wystąpi obowiązek korekty odliczonego VAT. Darczyńca przyjmuje bowiem, że dalsze wykorzystanie lokalu jest związane z czynnościami opodatkowanymi (art. 91 ust. 6 w związku z ust. 4 ustawy o VAT). Nie zmienia się zatem prawo podatnika do odliczenia VAT i nie powstaje obowiązek korekty.
PRZYKŁAD
Podatnik nabył lokal użytkowy w 2007 r. za kwotę 300 000 zł netto plus VAT 66 000 zł. Lokal ten darował córce w 2008 r. W dniu darowizny wartość rynkowa tego lokalu wynosiła 400 000 zł. W 2008 r. darował szkole komputer, który nabył za kwotę 5000 zł netto plus VAT 1100 zł. W dniu darowizny wartość rynkowa komputera wynosiła 800 zł. Skutki podatkowe obu darowizn według trzech przedstawionych wyżej stanowisk ilustruje tabela:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jak widać, tylko przyjęcie trzeciego z prezentowanych stanowisk jest w pełni korzystne dla podatnika. Pozwala bowiem zmniejszyć kwotę obciążenia VAT w przypadku darowizny.
Podatek od spadków i darowizn
Darowizna lokalu użytkowego podlega podatkowi od spadków i darowizn. Wynika to z treści art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z tym przepisem:
Podatkowi od spadków i darowizn (...) podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem (...) darowizny.
Córka nie zapłaci jednak podatku od otrzymanej darowizny. Darowizna na rzecz córki będzie bowiem zwolniona z podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Córka nie musi też zgłaszać darowizny w urzędzie skarbowym, aby skorzystać ze zwolnienia. Zgłoszenia nie trzeba bowiem dokonywać w przypadku umów darowizny zawartych w formie aktu notarialnego. Ponieważ w omawianym przypadku przedmiotem darowizny jest nieruchomość, umowa darowizny musi być zawarta w formie aktu notarialnego. W tym przypadku obdarowany nie musi więc zgłaszać darowizny naczelnikowi urzędu skarbowego.
Przychody z tytułu darowizny nie będą też opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Córka nie zapłaci zatem podatku dochodowego od przychodów, które uzyskała w drodze darowizny. Przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie należy bowiem stosować do przychodów podlegających przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn (art. 2 ust. 1 pkt 3 updof).
Amortyzacja lokalu u darczyńcy
U Czytelnika (darczyńcy) ostatni odpis amortyzacyjny może być dokonany w miesiącu, w którym nastąpi darowizna lokalu użytkowego (art. 22h ust. 1 pkt 1 updof). Odpisy amortyzacyjne, które zostały dokonane przed dokonaniem darowizny lokalu, nie podlegają wyłączeniu z kosztów, jeśli w tym czasie lokal służył prowadzeniu działalności gospodarczej.
• art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 7 ust. 2, art. 29 ust. 10 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11
• art. 2 ust. 1 pkt 3, art. 22h ust. 1 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 220, poz. 1432
• art. 1 ust. 1 pkt 2, art. 4a ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 203, poz. 1267
Ewa Leszczyńska
konsultant podatkowy