O powstaniu zobowiązań podatkowych oraz ich wygaśnięciu stanowią przepisy Ordynacji podatkowej. Zgodnie z nimi zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:
• zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania;
• doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania.
Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji, a zobowiązanie podatkowe powstaje w momencie zaistnienia danego zdarzenia powodującego powstanie podatku, podatek wykazany w deklaracji jest podatkiem do zapłaty.
W sytuacji gdy w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji, fiskus wyda decyzję, w której określi wysokość zobowiązania podatkowego. Te same zasady stosuje się odpowiednio, gdy podatnik zobowiązany jest do zapłaty podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku bez złożenia deklaracji, a obowiązku tego nie wykonał w całości lub w części.
Jeśli przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji, wysokość zobowiązania podatkowego ustala się zgodnie z danymi zawartymi w deklaracji, chyba że przepisy szczególne przewidują inny sposób ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego albo w toku postępowania podatkowego stwierdzono, że dane zawarte w deklaracji, mogące mieć wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego, są niezgodne ze stanem faktycznym.
Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że:
• wysokość dochodu jest inna niż wykazana przez podatnika w złożonej deklaracji, a osiągnięty dochód nie powoduje powstania zobowiązania podatkowego,
• w deklaracji została wykazana strata, a osiągnięto dochód w wysokości niepowodującej powstania zobowiązania podatkowego
- organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość tego dochodu.
Ponadto organ podatkowy, w drodze decyzji, określa wysokość straty poniesionej przez podatnika, jeżeli w postępowaniu podatkowym organ ten stwierdzi, że podatnik nie złożył deklaracji, nie wykazał w deklaracji straty lub wysokość poniesionej straty różni się od wysokości wykazanej w deklaracji, a poniesienie straty zgodnie z przepisami prawa podatkowego uprawnia do skorzystania z ulg podatkowych.
Wiemy już, kiedy powstają zobowiązania podatkowe. Teraz musimy wyjaśnić, kiedy dochodzi do ich wygaśnięcia.
Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek: zapłaty; pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta; potrącenia; zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku; zaniechania poboru; przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych; przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym; umorzenia zaległości; przedawnienia; zwolnienia z obowiązku zapłaty.
Termin rozliczenia
Samo zapłacenie należnego podatku nie spowoduje jego automatycznego wygaśnięcia. Zapłata lub inny sposób uregulowania należności podatkowych musi nastąpić w ustawowych terminach. Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się:
• przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta;
• w obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu.
Forma zapłaty
Zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie polecenia przelewu. Natomiast zapłata opłaty skarbowej przez przedsiębiorców może nastąpić w gotówce.
Formę rozliczeń przy zastosowaniu polecenia przelewu stosuje się również do wpłat kwot podatków pobranych przez płatników. Polecenia przelewu stosuje się: do zapłaty podatków niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą; gdy zapłata podatku, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, jest dokonywana papierami wartościowymi lub znakami akcyzy; do pobierania podatków przez płatników lub inkasentów.
Jeżeli na podatniku ciążą zobowiązania z różnych tytułów, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet podatku, począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności, chyba że podatnik wskaże, na poczet którego zobowiązania dokonuje wpłaty.
Gdy na podatniku ciążą zobowiązania z tytułu zaliczek na podatek, wpłatę zalicza się na poczet zaliczki, począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności.
Trzeba też wiedzieć, że podstawy opodatkowania, kwoty podatków, odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, oprocentowanie nadpłat oraz wynagrodzenia przysługujące płatnikom i inkasentom zaokrągla się do pełnych złotych w ten sposób, że końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych.
Zaokrąglania podstaw opodatkowania i kwot podatków nie stosuje się do opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych.
JAK TO ZROBIĆ...
Ustalenie właściwości urzędu skarbowego po zmianie adresu
PROBLEM: Podatniczka planuje dwukrotnie przenieść siedzibę swojej firmy w trakcie roku. Czy zmiana adresu spowoduje zmianę właściwości naczelnika urzędu skarbowego do rozliczeń podatkowych?
ROZWIĄZANIE: Tak, przy zmianie adresu firmy zmieni się właściwość naczelnika urzędu skarbowego. Jednak uwaga: jeżeli w trakcie roku podatkowego lub określonego w odrębnych przepisach innego okresu rozliczeniowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, organem podatkowym właściwym miejscowo za ten okres rozliczeniowy pozostaje ten organ podatkowy, który był właściwy w pierwszym dniu roku podatkowego lub okresu rozliczeniowego.
Natomiast w przypadku, gdy po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach dotyczących poprzednich lat podatkowych lub innych okresów rozliczeniowych jest organ właściwy po zaistnieniu tych zdarzeń.
Co ważne, organy podatkowe właściwe w dniu wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej pozostają właściwe w sprawie, której to postępowanie lub kontrola dotyczy, chociażby w trakcie postępowania lub kontroli nastąpiło zdarzenie powodujące zmianę właściwości.
SŁOWNICZEK
OBOWIĄZEK PODATKOWY to wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.
ZOBOWIĄZANIE PODATKOWE to wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.
PODATEK to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.
EWA MATYSZEWSKA
ewa.matyszewska@infor.pl
Podstawa prawna
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).