Według art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy VAT należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika towarów i usług, jeżeli wydatki na ich nabycie nie mogłyby być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Nie dotyczy to jednak przypadków, gdy brak możliwości zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów pozostaje w bezpośrednim związku ze zwolnieniem od podatku dochodowego. Regulacji tej nie stosuje się również do wydatków na nabycie środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji oraz gruntów i prawa użytkowania wieczystego gruntów. Zapisy te należy uznać za sprzeczne z uregulowaniami europejskimi w tym zakresie.
Na ten temat wypowiedział się Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Z orzeczenia ETS wynika, że celem systemu odliczeń w VAT jest uwolnienie podmiotu gospodarczego od obciążeń związanych z tym podatkiem. Wspólny system VAT gwarantuje, że działalność gospodarcza jest opodatkowana w sposób całkowicie neutralny. Uzależnienie prawa do odliczenia od kwalifikacji danego wydatku do kosztów podatkowych przeczy tej zasadzie. Niestety polskie organy podatkowe nie podzielają tego stanowiska i kwestionują prawo podatników do odliczenia podatku.
Należy mieć nadzieję, że do zakończenia sporów podatników z organami podatkowymi w tym zakresie przyczyni się wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 4 kwietnia 2007 r. (I SA/Wr 148/07). Przypomnę, że WSA uznał prawo podatnika do odliczenia podatku VAT, mimo iż poniesione przez niego wydatki nie mogły być zaliczone do kosztów podatkowych. Przy podejmowaniu rozstrzygnięcia Sąd powołał się na zasadę nadrzędności dyrektyw wobec przepisów krajowych. Sąd podważył również stanowisko organów podatkowych, zgodnie z którym ograniczenie zawarte w art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy VAT obowiązywało przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, a zatem mogło zostać zachowane. Zdaniem sądu, taka koncepcja nie jest słuszna. Po pierwsze, nowa ustawa inaczej określiła zakres ograniczenia, co oznacza, że nie było ono wcześniej stosowane. Po drugie, art. 17 ust. 6 VI Dyrektywy (obecnie art. 175 Dyrektywy 2006/112) pozwalał na zachowanie jedynie takich ograniczeń, które odnoszą się do konkretnych kategorii towarów czy usług. Natomiast odniesienie się do koncepcji wydatków, które nie stanowią kosztu uzyskania przychodów, ewidentnie nie spełnia tego kryterium. W zależności od sytuacji wydatek na taki sam towar czy usługę może być uznany za koszt uzyskania przychodów - taki zakup upoważniałby do odliczenia podatku lub nie, co przesądzałoby o braku prawa do odliczenia. Analiza wyroku sądowego wskazuje, że art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług nie może stanowić dla organów podatkowych podstawy dla kwestionowania prawa podatników do rozliczenia naliczonego VAT.
ANDRZEJ DĘBIEC
partner Kancelaria Lovells
(KT)