Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych środkami trwałymi są stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania: budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością, maszyny, urządzenia i środki transportu oraz inne przedmioty, o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok. Muszą być one wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu. Zgodnie z art. 22a ust. 1 ustawy o PIT zdefiniowane w taki sposób środki trwałe podlegają amortyzacji.
Odpisy amortyzacyjne
W świetle obowiązujących przepisów, jeżeli wartość początkowa środka trwałego jest wyższa niż 3,5 tys. zł podatnik ma obowiązek ująć go w ewidencji środków trwałych i dokonywać odpisów amortyzacyjnych na zasadach ogólnych regulowanych przepisami art. 22h-22m ustawy o PIT. Wyjątek dotyczy podatników rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej lub małych firm (u których wartość przychodów nie przekracza 800 tys. euro). Mają oni prawo dokonać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych zaliczonych do grupy 3-8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych, w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50 tys. euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych.
Jednorazowy odpis
Nie wszystkie nabywane składniki majątkowe muszą być jednak zaliczone do środków trwałych. Podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, których wartość początkowa nie przekracza 3,5 tys. zł. W przypadku tańszych zakupów podatnik ma kilka możliwości rozliczenia wydatków na nabycie składnika majątku: może zaliczyć wydatki do kosztów podatkowych bez wprowadzania go do ewidencji środków trwałych, wprowadzić składnik majątku do ewidencji środków trwałych i dokonać jednorazowej amortyzacji w miesiącu oddania go do użytkowania albo dokonywać amortyzacji na zasadach ogólnych od miesiąca następującego po miesiącu wprowadzenia do ewidencji.
Wartość początkowa
Wartość początkową środka trwałego ustala się w zależności od sposobu nabycia składnika majątkowego. W przypadku zakupu wartość początkową wyznacza cena nabycia. Na cenę nabycia składa się kwota należna zbywcy, powiększona o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania nabytej rzeczy do używania, tj. koszty transportu, załadunku, wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji, wydatki na podatek od czynności prawnych, taksę notarialną, odsetki i prowizje. Od tak rozumianej ceny nabycia odlicza się VAT. W przypadku importu cena nabycia obejmuje cło i akcyzę.
Jeżeli nie można ustalić ceny nabycia środków trwałych lub ich części nabytych przez podatników przed dniem założenia ewidencji, wartość początkową tych środków przyjmuje się w wysokości wynikającej z wyceny dokonanej przez podatnika. Dokonując wyceny, należy uwzględnić ceny rynkowe środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia.
Wartość początkową w przypadku wytworzenia przedmiotu amortyzacji przez podatnika stanowi natomiast koszt wytworzenia. Za koszt wytworzenia uważa się wartość zużytych do wytworzenia środków trwałych: rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych, kosztów wynagrodzeń za pracę i innych kosztów związanych z wytworzeniem danego środka. Do kosztów wytworzenia nie zalicza się wartości pracy własnej podatnika, jego współmałżonka, małoletnich dzieci, kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych, np. odsetek od pożyczek.
Korekta kosztów
W przypadku nabycia składników majątku, których wartość przekracza 3,5 tys. zł podatnik dokonuje odpisów amortyzacyjnych, które pomniejszają przychód podatkowy, chyba że podatnik uzna, że składniki te nie będą używane przez okres dłuższy niż rok. W tej sytuacji będzie można zaliczyć do kosztów podatkowych wydatek na nabycie tego składnika majątku. Jeżeli jednak okaże się, że nabyty składnik majątku był używany dłużej niż rok, konieczne będzie dokonanie korekty kosztów, zgodnie z art. 22e ustawy o PIT. W tej sytuacji w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym upłynął rok podatnik powinien:
• zaliczyć ten składnik do środków trwałych, przyjmując go do ewidencji w cenie nabycia albo koszcie wytworzenia,
• zmniejszyć koszty uzyskania przychodów o różnicę między ceną nabycia lub kosztem wytworzenia a kwotą odpisów amortyzacyjnych, przypadającą na okres ich dotychczasowego używania, obliczonych dla środków trwałych przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych. Podatnik obowiązany jest stosować przyjęte stawki amortyzacji w całym okresie dokonywania odpisów amortyzacyjnych,
• wpłacić, w terminie do 20 dnia tego miesiąca, do urzędu skarbowego kwotę odsetek naliczonych od dnia zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie składników majątku do dnia, w którym okres ich używania przekroczył rok. Odsetki obliczone od różnicy wynoszą 0,1 proc. za każdy dzień.
Trzeba również pamiętać, że przy ulepszeniu środka trwałego wartość początkową, będącą podstawą odpisów amortyzacyjnych powiększa się o sumę wydatków poniesionych na ulepszenie, w tym także o wydatki na nabycie części składowych lub peryferyjnych, których jednostkowa cena nabycia przekracza 3,5 tys. zł. Środki trwałe uważa się za ulepszone, gdy suma wydatków poniesionych na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 3,5 tys. zł i wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji.
PRZYKŁAD
Podatnik zakupił skaner o wartości 4 tys. zł. Został on podłączony do zakupionego wcześniej komputera, z którym współpracuje. Wartość komputera, który został jednorazowo zaliczony do kosztów uzyskania przychodów wyniosła 3 tys. zł. Skaner stanowi urządzenie peryferyjne i nie może być uznany za odrębny środek trwały. Ponieważ wartość ulepszenia przekroczyła w tym wypadku 3,5 tys. zł, podatnik powinien powiększyć wartość początkową ulepszonego środka trwałego o sumę wydatków ulepszeniowych i rozpocząć naliczanie amortyzacji od podwyższonej wartości. Jednocześnie należy skorygować koszty uzyskania przychodów z tytułu zakupu komputera.
SPOSOBY AMORTYZACJI
Wyróżnia się dwie podstawowe metody amortyzacji: liniową oraz degresywną. W przypadku metody liniowej można natomiast wyróżnić następujące sposoby amortyzacji:
• standardowa - przy zastosowaniu stawek określonych w wykazie stawek amortyzacyjnych
• przyspieszona - przy zastosowaniu stawki z wykazu i współczynników podwyższających odpisy
• przyspieszona - przy zastosowaniu indywidualnych stawek amortyzacyjnych
• spowolniona - przy zastosowaniu obniżonych stawek amortyzacyjnych
• sezonowa - w stosunku do środków trwałych używanych sezonowo
• jednorazowa - dla środków trwałych o wartości nieprzekraczającej 3500 zł
• jednorazowa - dla środków trwałych zaliczonych do grupy 3-8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 22a ust. 1, art. 22d ust. 1, art. 22h-22m ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).