Działalność gospodarcza i wykonywanie usług w ramach umów o dzieło są odrębnymi źródłami przychodów (dochodów) na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepisy wprowadzają również odmienne metody opodatkowania świadczeń otrzymywanych w ramach każdej z tych form. Przy pozarolniczej działalności gospodarczej przychodem są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont (art. 14 ust. 1 ustawy o PIT). Natomiast kosztem jest każdy wydatek, który został osiągnięty w celu uzyskania przychodu lub zabezpieczenia jego źródła, niewyłączony enumeratywnie przez ustawę (art. 22 ust. 1 ustawy o PIT). Wynagrodzenie z tytułu wykonywania umów o dzieło na rzecz przedsiębiorców lub właścicieli nieruchomości kwalifikowane jest jako przychód osiągnięty z działalności wykonywanej osobiście (art. 13 ustawy o PIT). W tym przypadku przychodem jest wartość wynagrodzenia, a koszty zostały określone w wysokości zryczałtowanej jako odpowiedni procent przychodów. Co do zasady jest to 20 proc., natomiast gdy umowa wiąże się z przeniesieniem praw autorskich, wówczas koszty wzrastają do 50 proc. wartości przychodu (art. 22 ust. 8 ustawy o PIT). Ustawodawca umożliwia podwyższenie wskazanych kosztów ryczałtowych do wartości faktycznie poniesionych, pod warunkiem ich udokumentowania przez podatnika. Ponadto w ramach działalności gospodarczej można wybrać opodatkowanie 19-proc. stawką liniową, podczas gdy dochód z umowy o dzieło objęty jest zawsze progresywną skalą podatkową.
Odpowiedź na pytanie czytelniczki sprowadza się do optymalizacji opodatkowania wynagrodzenia, które otrzymuje za świadczone usługi. Mając na uwadze, iż ostatecznie na wysokość podatku pomiędzy tymi dwiema formami świadczenia usług wpływają dwa czynniki: koszty uzyskania przychodu i skala podatku, optymalizacja powinna opierać się na symulacji wysokości zapłaconego podatku przy zmianie tych parametrów w ramach tej samej wartości przychodu. Jeżeli założymy, iż czytelniczka świadczy umowy o dzieło dające prawo do korzystania z 50 proc. zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów, a alternatywą jest pozarolnicza działalność gospodarczą objęta stawką 19 proc., wówczas opłacalność tego drugiego rozwiązania uzależniona jest od wielkości prognozowanych wydatków, które mogą stanowić podatkowe koszty uzyskania przychodu. Jeżeli ich wartość jest znikoma lub bliska zeru, podjęcie świadczenia usług w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej nie będzie się opłacało nawet przy rocznym przychodzie w wysokości 1 mln zł. Jednak zwiększenie kwoty kosztów uzyskania przychodów do 10 proc. wartości tego przychodu pozwoli zmniejszyć podatek w ramach działalności gospodarczej przy przekroczeniu kwoty 480 tys. zł przychodu rocznie. Przy zwiększaniu procentowego udziału kosztów w przychodach w ramach działalności gospodarczej graniczna wartość przychodu pozwalającego zapłacić niższy podatek będzie się obniżać. Zrównanie kosztów w ramach działalności z kosztami umowy o dzieło (tj. 50 proc. wartości przychodu) pozwoli na zmniejszenie zapłaconego podatku przy wyborze działalności gospodarczej już przy rocznym przychodzie w wysokości 100 tys. zł.
Podsumowując, zmiana dotychczasowej formy świadczenia usług na pozarolniczą działalność gospodarczą powinna być poprzedzona prognozą rocznych przychodów oraz potencjalnych wydatków, które mogą być uznane za koszty działalności gospodarczej. Im wyższy przychód oraz im większy udział kosztów w ogólnej wartości przychodu, tym przy coraz mniejszej wartości przychodów rocznych bardziej opłacalna staje się pozarolnicza działalność gospodarcza objęta stawką 19 proc. podatku.
dr KRZYSZTOF BIERNACKI
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
(MGM)