Chcąc wymienić na nowy stary samochód osobowy, który był wykorzystywany w działalności, np. w związku z prowadzeniem prywatnej praktyki, szukamy metody na podatkowe zoptymalizowanie takiego zdarzenia. Jednym ze sposobów, który przychodzi na myśl, jest darowizna auta członkowi najbliższej rodziny. O ile unikniemy w ten sposób podatku od spadków i darowizn, to musimy pamiętać, że nie zawsze zakończy się to wyłącznie na podatku od czynności cywilnoprawnych, jaki zapłaci obdarowany.
Podatek od odpłatnego zbycia
Kluczowe znaczenie mają tu dwa przepisy ustawy o PIT. Jeden z nich, zawarty w art. 14 ustawy, ustala, iż za przychód z działalności gospodarczej trzeba uznać jakiekolwiek odpłatne zbycie wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą oraz przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej składników majątku będących środkami trwałymi. Drugi zaś, stanowiący treść art. 10 tej ustawy, nakazuje uznać za przychód z działalności dochód ze sprzedaży środków trwałych, nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki majątku zostały wycofane z działalności i dniem ich odpłatnego zbycia, nie upłynęło sześć lat.
Oznacza to, że jeśli nawet wycofamy samochód z działalności, czyli wykreślimy z ewidencji środków trwałych, przekazując np. na własne potrzeby, to jakakolwiek forma odpłatnego zbycia (sprzedaż, zamiana itp.) spowoduje, że będziemy musieli ustalić dochód z takiej operacji, a w konsekwencji być może zapłacić podatek.
Być może, bo przychód ze sprzedaży samochodu rozliczamy według takich samych zasad jak przychody z działalności gospodarczej. Gdy, jak w przypadku osoby wykonującej prywatną praktykę, są one opodatkowane na podstawie księgi przychodów, płacimy podatek w stałej wysokości 19 proc. (jeśli podatnik taką formę opodatkowania wybrał) albo podatek ze skali tabeli podatkowej. W konsekwencji mamy prawo do odjęcia od przychodu kosztów jego uzyskania. Takim kosztem jest zaktualizowana wartość środka trwałego, czyli różnica między wartością początkową (ceną ustaloną na początku amortyzacji) a sumą dokonanych odpisów amortyzacyjnych. Jeśli taka wartość wyniesie 10 tys. zł, zaś samochód sprzedamy i według rzeczywistej ceny rynkowej uzyskamy 8 tys. zł, będzie to oznaczało, że mamy stratę, a nie dochód ze zbycia.
Zazwyczaj jednak sprzedajemy samochód już w pełni zamortyzowany. Wówczas jego zaktualizowana wartość wynosi zero, gdyż suma odpisów zrównała się już z wartością początkową. W praktyce więc cała uzyskana przez nas kwota ze sprzedaży, niezależnie od jej faktycznej wysokości, stanowi dla nas dochód do opodatkowania.
Darowizna bez podatku
W tej sytuacji najlepszym sposobem optymalizacji podatkowej dla pozbycia się w pełni zamortyzowanego samochodu, niewykorzystywanego już do celów firmowych, jest wycofanie go z działalności, by następnie podarować go bliskiej osobie. Oczywiście musimy wówczas pamiętać o ewentualnych skutkach podatkowych wycofania środka trwałego z działalności.
Najlepszy efekt podatkowy uzyskamy, gdy skorzystamy wówczas z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązującego od 1 stycznia 2007 r. Zgodnie z nim bowiem zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma, macochę, jeżeli zgłoszą nabycie rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Zwolnienie to nie ma żadnych ograniczeń co do wartości przedmiotu darowizny. Zstępni i wstępni to po prostu dzieci, wnuki, prawnuki itd. w jedną stronę oraz rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd. w drugą. Zgłoszenie do urzędu skarbowego następuje natomiast na specjalnym formularzu podatkowym, który trzeba wypełnić i dostarczyć do urzędu, chyba że darowizna następuje w formie aktu notarialnego, co w przypadku darowizny samochodu nie jest konieczne. Wówczas samo sporządzenie tego aktu wypełnia warunki do zwolnienia z podatku.
Inne podatki przy darowiźnie
W przypadku zbycia ruchomości, która uprzednio była wykorzystywana dla celów prowadzonej działalności, w grę wchodzić jeszcze może podatek od czynności cywilnoprawnych lub podatek od towarów i usług.
Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług, na równi z czynnościami podlegającymi temu podatkowi traktuje się przekazanie lub zużycie na cele osobiste podatnika oraz wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny. Jednakże obowiązek zapłaty podatku nie występuje w przypadku, gdy np. darowizna następuje na cele prowadzonej działalności lub podatnikowi nie przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy zakupie rzeczy będącej przedmiotem darowizny.
W przypadku osób prowadzących prywatną praktykę w zawodach medycznych zastosowanie będzie miała ta ostatnia okoliczność. Ponieważ takie osoby wykonują czynności zwolnione z VAT przedmiotowo, nie mają prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, co w przypadku samochodu oznacza brak prawa do odliczenia części VAT zapłaconego przy zakupie.
Jeśli jednak w związku z zakupem samochodu stanowiącego przedmiot darowizny podatnik korzystał z prawa do odliczenia części VAT (samochód osobowy) lub całości podatku od towarów i usług (samochód niezaliczany do osobowych), także na okoliczność darowizny (a właściwie już w momencie wycofywania samochodu z działalności) trzeba zapłacić podatek od towarów i usług. Tak będzie np. w przypadkach, gdy samochód został nabyty przez podatnika w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przed rozpoczęciem prywatnej praktyki albo poza prywatną praktyką podatnik jest przedsiębiorcą wykonującym sprzedaż (dostawę) towarów i usług w branży niepodlegającej zwolnieniu z VAT.
JAK TO ZROBIĆ...
Optymalizujemy podatkowo darowiznę firmowego samochodu
PROBLEM: Lekarz wykorzystywał w prywatnej praktyce samochód osobowy. Auto zostało zamortyzowane, podatnik chce nabyć nowe. Stare w związku z tym chce darować córce.
ROZWIĄZANIE: W pierwszej kolejności trzeba rozważyć, jakie podatki i w jakiej wysokości wchodzą w grę. Analizy takiej trzeba dokonać na podstawie przepisów następujących ustaw podatkowych: podatek od spadku i darowizny, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek dochodowy od osób fizycznych oraz podatek od towarów i usług.
MARIANNA OLSZEWSKA
gp@infor.pl