Spółka cywilna w myśl obowiązujących przepisów prawnych nie jest przedsiębiorcą. Spółka taka nie posiada ani osobowości prawnej, ani zdolności prawnej, a zatem nie jest samodzielnym podmiotem prawnym. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. W konsekwencji podatkiem dochodowym opodatkowani są poszczególni wspólnicy, a nie spółka cywilna. Każdy ze wspólników opłaca podatek za siebie.
Spółka cywilna regulowana jest przepisami kodeksu cywilnego. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności wniesienie wkładów. Ponieważ spółka cywilna nie ma osobowości prawnej i nie może we własnym imieniu zaciągać zobowiązań ani nabywać praw, nie ma również własnego majątku. Wkłady wniesione do spółki, jak również majątek nabyty w trakcie prowadzenia działalności tworzą wspólny majątek wspólników stanowiący współwłasność łączną.
PRZYKŁAD
Pan Jacek jest wspólnikiem czteroosobowej spółki cywilnej. Działalność prowadzona jest od trzech lat. Dotychczas wszyscy wspólnicy opodatkowani byli na zasadach ogólnych. Na rok 2008 pan Jacek wybrał opodatkowanie według stawki liniowej. Takie zróżnicowanie opodatkowania dochodów wspólników spółki cywilnej jest możliwe. Podatnik jednocześnie prowadzi działalność w ramach spółki jawnej. Wybór podatku liniowego dotyczy zatem również działalności prowadzonej w formie spółki jawnej.
Rozliczenia z fiskusem
Obowiązujące przepisy prawa podatkowego umożliwiają podatnikom prowadzącym działalność gospodarczą wybór najkorzystniejszej formy opodatkowania. Dotyczy to nie tylko indywidualnych przedsiębiorców, ale również osób prowadzących działalność w formie spółki cywilnej. Przychody z takiej działalności mogą być zatem przede wszystkim opodatkowane na zasadach ogólnych, czyli według progresywnej skali podatkowej lub 19-proc. stawką liniową. Warto wskazać, że wybór przez jednego ze wspólników opodatkowania według stawki liniowej nie oznacza, że wszyscy pozostali wspólnicy automatycznie muszą zdecydować się na taki sposób rozliczeń.
Wspólnicy mogą również opodatkować uzyskiwane przychody w sposób zryczałtowany, czyli w formie ryczałtu ewidencjonowanego lub karty podatkowej. W tym jednak wypadku decyzja o wyborze ryczałtu przekłada się na wszystkich wspólników. W przypadku spółki cywilnej nie jest dopuszczalne, aby część wspólników objęta była ryczałtem, a część korzystała z zasad ogólnych lub podatku liniowego. W przypadku wyboru karty podatkowej w decyzji o wysokości podatku dochodowego wydawanej odrębnie na każdy rok podatkowy przez naczelnika urzędu skarbowego wymienieni są wszyscy wspólnicy spółki cywilnej.
Zasady opodatkowania
Wybór formy opodatkowania musi oczywiście odbywać się zgodnie z obowiązującymi przepisami. Oznacza to, że przy jego dokonywaniu wspólnicy mogą korzystać tylko z rodzajów opodatkowania przewidzianych przez przepisy prawne dla określonych grup podatników. Przykładowo przy wyborze karty podatkowej musi być spełnione m.in. kryterium branżowe prowadzonej działalności. Rozliczanie podatku w tej formie nie jest natomiast możliwe, jeżeli wspólnik prowadzi jednocześnie działalność innego rodzaju. Trzeba również pamiętać, że zryczałtowane formy opodatkowania oprócz niewątpliwych zalet związanych z prostotą rozliczeń i stałą przewidywalną stawką podatku wiążą się z pewnymi niedogodnościami, tj. utratą niektórych zwolnień i ulg podatkowych, wyłączeniem prawa do wspólnego rozliczenia z małżonkiem.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychody z udziału w spółce osobowej łączy się u każdego wspólnika z pozostałymi źródłami przychodów, z których dochody opodatkowane są według skali podatkowej. W przypadku gdy wspólnik decyduje się na opodatkowanie w formie podatku liniowego, musi natomiast pamiętać o tym, że wybór takiego sposobu rozliczeń dotyczy wszystkich form prowadzenia działalności, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jeżeli zatem przykładowo podatnik prowadzi działalność indywidualną oraz w ramach spółki cywilnej, to wybór podatku liniowego dotyczy obu prowadzonych działalności.
Proporcjonalny udział
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawą o podatku zryczałtowanym przychody w spółce osobowej opodatkowane są proporcjonalnie do posiadanych udziałów w zysku u każdego ze wspólników. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe. Rozliczając podatek od dochodów uzyskanych w ramach działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej, pamiętać należy, że dla ustalenia dochodów poszczególnych wspólników w pierwszej kolejności należy określić dochód (przychód) spółki, tak jakby to spółka była podatnikiem. Następnie dzieli się go w proporcji do udziałów w zysku poszczególnych wspólników. W tym celu należy odtworzyć i przyporządkować związane z działalnością przychody i koszty spółki. Dopiero wtedy dochód ten dzieli się w proporcji do udziału wspólników w spółce. W konsekwencji każdy wspólnik płaci podatek od określonej części całkowitego dochodu spółki odpowiadającej jego udziałowi w zysku.
Również koszty uzyskania przychodów u wspólników spółki cywilnej ustala się proporcjonalnie do ich udziałów w zysku, mając na uwadze ogólne zasady dotyczące kosztów, o których mowa w art. 22 o podatku dochodowym od osób fizycznych. Kosztami uzyskania przychodów mogą być zatem koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wskazanych w art. 23 ustawy. Przypomnijmy, że kosztów uzyskania przychodów nie mogą uwzględniać podatnicy opodatkowani ryczałtem. W przypadku takiego sposobu rozliczeń podstawę opodatkowania stanowi bowiem przychód. Możliwe jest jednak dokonywanie określonych odliczeń od przychodu, np. zapłaconych składek ZUS.
FORMY OPODATKOWANIA WSPÓLNIKÓW SPÓŁKI CYWILNEJ
• zasady ogólne, czyli progresywna skala podatkowa,
• 19-proc. stawka liniowa,
• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
• karta podatkowa.
SPOSÓB USTALENIA PODATKU WSPÓLNIKÓW SPÓŁKI CYWILNEJ
1) określenie dochodu (przychodu) spółki,
2) podział dochodu (przychodu) pomiędzy wspólnikami proporcjonalnie do udziału w zysku,
3) zapłata podatku przez każdego ze wspólników.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
POSTAWA PRAWNA
• Art. 8, art. 9, art. 9a, art. 22 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Art. 6, art. 12 ust. 5, art. 25, art. 30 ust. 1 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.).
• Art. 4 ust. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 z późn. zm.).
• Art. 860-875 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).