Zgodnie z regulacją zawartą w art. 15a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, związane z prowadzeniem działalności gospodarczej różnice kursowe mogą zwiększać przychody jako dodatnie różnice kursowe lub też koszty uzyskania przychodów jako różnice kursowe ujemne.
Należy zaznaczyć, iż jeśli przy obliczaniu wartości różnic kursowych nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, do rozliczenia przyjąć należy kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank Polski (NBP) z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień. Trzeba jednak pamiętać, iż jeżeli faktycznie zastosowany kurs waluty jest wyższy lub niższy odpowiednio o więcej niż powiększona lub pomniejszona o 5 proc. wartość kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień faktycznie zastosowanego kursu waluty, organ podatkowy może wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających zastosowanie kursu waluty. W razie niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają zastosowanie faktycznego kursu waluty, organ podatkowy określi ten kurs, opierając się na kursach walut ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski.
Możliwe dwie metody
Od stycznia 2007 r. do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wprowadzono możliwość wyboru metody rozliczania różnic kursowych. Mogą być to zasady wynikające z zasad rachunkowości, określone w art. 9b ustawy CIT lub też regulacji podatkowych zawartych w art. 15a omawianej ustawy.
Z treści art. 9a wynika, iż podatnicy mogą ustalać różnice kursowe w oparciu o przepisy ustawy o rachunkowości pod warunkiem, że sporządzane przez nich sprawozdania finansowe będą badane przez podmioty uprawnione do ich badania. Zgodnie z zasadą podatnicy, którzy wybrali metodę rachunkowości, zaliczają odpowiednio do przychodów lub kosztów uzyskania przychodów ujęte w księgach rachunkowych różnice kursowe z tytułu transakcji walutowych i wynikające z dokonanej wyceny składników aktywów i pasywów wyrażonych w walucie obcej, a także wyceny pozabilansowych pozycji w walutach obcych. Wycena ta dla celów podatkowych powinna być dokonywana na ostatni dzień każdego miesiąca i na ostatni dzień roku podatkowego lub na ostatni dzień kwartału i na ostatni dzień roku podatkowego albo tylko na ostatni dzień roku podatkowego, z tym że wybrany termin wyceny musi być stosowany przez pełny rok podatkowy i nie może być zmieniany. Aby skorzystać z tej formy rozliczania różnic kursowych, konieczne jest zawiadomienie w ciągu miesiąca naczelnika urzędu skarbowego o wyborze tej metody. Wymagane jest także jej nieprzerwane stosowanie przez okres nie krótszy niż trzy lata. Należy zaznaczyć, iż dalsze stosowanie tej metody nie wymaga składania kolejnego zawiadomienia aż do czasu chęci rezygnacji i powrotu do metody podatkowej.
Wybór nie dla każdego
Trzeba wskazać, że w sytuacji gdy przedsiębiorca nie prowadzi ksiąg rachunkowych, ale inne ewidencje księgowe, do których można zaliczyć m.in. podatkową księgę przychodów i rozchodów, różnice kursowe powinny być przez niego rozliczane w oparciu o zasady podatkowe.
Zgodnie z nimi, ujemne różnice kursowe powstają m.in. w sytuacji, gdy wartość:
• przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia, lub
• poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,
• otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest wyższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
Różnice kursowe dodatnie powstają natomiast m.in. w sytuacji, gdy wartość:
• przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia, lub
• poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia, lub
• otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
Należy zaznaczyć, iż w przypadkach gdy przy obliczaniu wartości różnic kursowych nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.
Na zakończenie warto jeszcze zaznaczyć, iż za koszt poniesiony uważa się koszt wynikający z otrzymanej faktury (rachunku) albo innego dowodu w przypadku braku faktury, natomiast dzień zapłaty to dzień uregulowania zobowiązania w jakiejkolwiek formie, w tym także w wyniku potrącenia wierzytelności.
JAK UJĄĆ KOSZTY W WALUTACH OBCYCH PRZY IMPORCIE
Przy imporcie, gdy wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP będzie wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia, powstaną dodatnie różnice kursowe, a gdy wartość poniesionego kosztu będzie niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, ujemne różnice kursowe. Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 9b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych podatnicy prowadzący księgi rachunkowe mogą ustalać różnice kursowe na podstawie przepisów o rachunkowości, pod warunkiem że w okresie nie krótszym niż trzy lata podatkowe sporządzane przez podatników sprawozdania finansowe będą badane przez podmioty uprawnione do ich badania. W przypadku wyboru metody rozliczania różnic kursowych na podstawie przepisów o rachunkowości podatnicy mają obowiązek w terminie do końca pierwszego miesiąca roku podatkowego zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o wyborze tej metody - postanowienie naczelnika Urzędu Skarbowego w Ostrowie Wielkopolskim z 9 września 2007 r., sygn. PD-G/415-20/07.
WAŻNE
Koszty poniesione w walutach obcych, co do zasady, należy przeliczać na złote według kursu średniego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu. Istotny jest fakt, iż wynik takiego przeliczenia należy zamieścić w wolnych polach dokumentu księgowego
KRZYSZTOF KOŚLICKI
krzysztof.koslicki@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 9b i 15a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).