Prawo gospodarcze ani cywilne nie odnosi się wprost do kwestii klasyfikowania rodzajów przychodów. Umowy nazwane: zlecenia, o dzieło czy umowa agencyjna mogą być podstawą rozliczeń zarówno między podmiotami gospodarczymi, jak i w sytuacji gdy zlecający jest podmiotem gospodarczym, zaś przyjmujący zlecenie nie wykonuje go w ramach działalności gospodarczej. W tej sytuacji jedynym źródłem prawa dla właściwego sklasyfikowania rodzaju przychodów z zarobkowania są ustawy podatkowe.
Po zmianie definicji działalności gospodarczej w ustawie o PIT, od 1 stycznia 2007 r. kłopoty interpretacyjne jeszcze się spotęgowały. W efekcie jeszcze trudniej jest obecnie klasyfikować źródła przychodów z działalności zarobkowej dla celów podatku dochodowego, a w konsekwencji także dla rozliczeń w zakresie ZUS.
Działalność gospodarcza
Działalność wykonywana osobiście często jest mylona z działalnością gospodarczą, zwłaszcza gdy jest ona wykonywana jednoosobowo. Tymczasem osoba prowadząca działalność gospodarczą zostaje świadomie przedsiębiorcą, w momencie dokonania wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Podatnik wykonujący działalność osobiście nigdzie nie rejestruje tego faktu.
By móc rozliczać przychody jako uzyskiwane z działalności gospodarczej, podatnik musi nie tylko zarejestrować się jako przedsiębiorca, ale spełnić szereg warunków, które formalnie wyróżniają jego aktywność od etatowej pracy czy działalności wykonywanej osobiście, opartej na cywilnej umowie zlecenia, o dzieło itp.
W art. 5a (punkt 6) ustawy PIT zostało zapisane, że pojęcie działalności gospodarczej we wszystkich przepisach prawa podatkowego oznacza działalność zarobkową: wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową, polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż, polegającą na pobieraniu pożytków z rzeczy oraz z wartości niematerialnych i prawnych - prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły. Za osobę prowadzącą działalność gospodarczą uważa się również osobę fizyczną będącą wspólnikiem spółki niemającej osobowości prawnej w zakresie wykonywanej przez tę spółkę działalności gospodarczej. Natomiast w art. 5b i 5c, które zostały dodane do ustawy, ustawodawca określił warunki negatywne.
Odpowiedzialność
Jedną z trzech okoliczności, która może podatnikowi ułatwić udowodnienie, iż osiąga on przychody z działalności gospodarczej, a nie działalności wykonywanej osobiście lub z pracy jest wykazanie, iż ponosi on część odpowiedzialności wobec osób trzecich, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, za rezultat oraz wykonywanie czynności stanowiących treść umowy.
Tylko w przypadku pracodawcy lub podmiotu zlecającego wykonanie pracy osobiście przez zleceniobiorcę płatnika obciąża wszelka odpowiedzialność. Oznacza to, że jeżeli tylko zleceniodawca ze zleceniobiorcą podzieli się choćby tylko częścią tej odpowiedzialności, nie będzie podstaw do zakwestionowana rozliczania uzyskiwanych z takiej umowy przychodów jako uzyskiwanych z pozarolniczej działalności gospodarczej.
W umowach określających zasady współpracy między podmiotem zlecającym wykonanie określonych prac a osobą działającą jako przedsiebiorca należy nie tylko zapisać, że odpowiedzialność za rezultat tej działalności oraz w ogóle za wykonywanie umowy ponoszą obie jej strony, ale - dla pewności - wyartykułować, kiedy i w jakich okolicznościach odpowiedzialność za swoje działania oraz ich rezultat (produkt, czyli towar lub usługę) ponosi zleceniobiorca.
Samodzielność
Zgodnie z nową definicją działalności gospodarczej, jedną z trzech wątpliwości, które mogą się pojawić przy rozstrzyganiu, czy badany rodzaj aktywności spełnia wszystkie jej atrybuty, jest kwestia miejsca wykonywania zleconych czynności i nadzoru nad nimi. Poza kwestią ryzyka gospodarczego oraz odpowiedzialności wobec osób trzecich są to okoliczności stwarzające scenerię, w jakiej odbywa się ta współpraca: miejsce działalności, sposób sprawowania nadzoru nad zleceniobiorcą oraz czas wykonywania zlecenia.
Jeśli nie da się uniknąć sytuacji, w której zlecenie musi być przez przedsiebiorcę realizowane w siedzibie zleceniodawcy, ten drugi nie powinien mieć przynajmniej formalnego prawa do bieżącego nadzorowania wykonywanej pracy, ani też decydowania o czasie jej wykonywania.
Ryzyko gospodarcze
Nie jest wymagane, by całe ryzyko gospodarcze spoczywało po stronie osoby, która chce uchodzić za przedsiębiorcę. Ale też całe ryzyko związane z zarobkowaniem nie może obciążać zleceniodawcy. W związku z tym, by nie było wątpliwości, czy zleceniobiorca jest przedsiębiorcą, czy osobą uzyskującą przychody z działalności wykonywanej osobiście, należy umowę zredagować tak, by z jej treści wynikało, iż ryzyko gospodarcze za produkt finalny obciąża obie strony umowy.
WAŻNE
PRZY KWALIFIKOWANIU PRZYCHODÓW
Nie jest działalnością gospodarczą
Za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli:
• wszelką odpowiedzialność wobec osób trzecich, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, za ich rezultat oraz wykonywanie, ponosi zlecający wykonanie tych czynności i
• są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności, i
• wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Jest działalnością wykonywaną osobiście
Art. 13 ustawy o PIT zawiera zamkniętą listę przychodów, które można kwalifikować jako uzyskiwane z działalności wykonywanej osobiście. Są nimi wyłącznie:
• przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odpowiednich przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych,
• przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę,
• przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi,
• przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek,
• przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów osiąganych z kontraktów menedżerskich i im podobnych umów,
• przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych,
• przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej albo właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością - z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów z kontraktów menedżerskich i im podobnych umów,
• przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów otrzymywanych przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych.
EDYTA DOBROWOLSKA
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 5a pkt 6 oraz pkt 5b oraz art. 13-14 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).