Kontrola skarbowa jest rodzajem kontroli państwowej. Sprawowana jest w celu ochrony interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa, a także zapewnienia skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych. Czynności kontrolne wykonują uprawnieni pracownicy urzędów kontroli skarbowej.
Kontrola skarbowa w odróżnieniu od kontroli podatkowej może objąć nie tylko podatników, płatników i inkasentów oraz następców prawnych, ale również osoby trzecie (np. rozwiedzionego małżonka podatnika) ponoszące odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe podatnika.
Do zakresu kontroli skarbowej należy, m.in. kontrola rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków, ujawnianie i kontrola niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, a także dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów, kontrola celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi oraz środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych, podlegającymi zwrotowi.
Wszczęcie kontroli
Zgodnie z zasadą ogólną kontrola skarbowa prowadzona jest zgodnie z planem kontroli, który ustalany jest przez dyrektora urzędu kontroli skarbowej. Kontrola skarbowa może być również prowadzona poza planem kontroli w oparciu o uzyskane informacje lub materiały albo przeprowadzone analizy. W przypadku zwykłego trybu postępowania kontrolnego, jego wszczęcie następuje z urzędu w formie postanowienia. Datą wszczęcia postępowania kontrolnego jest dzień doręczenia kontrolowanemu postanowienia o wszczęciu postępowania kontrolnego. Czynności kontrolne przeprowadza inspektor wraz z upoważnionymi pracownikami, po okazaniu legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych.
Organ kontroli skarbowej może w ramach prowadzonego postępowania kontrolnego przeprowadzić kontrolę podatkową. Jest ona prowadzona na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez organ kontroli skarbowej, natomiast wszczęcie kontroli podatkowej następuje przez doręczenie kontrolowanemu upoważnienia do jej przeprowadzenia.
Tryb nadzwyczajny
Postępowanie kontrolne, w tym kontrola podatkowa, może być także wszczęte w tzw. trybie wyjątkowym poprzez okazanie legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych kontrolowanemu lub członkowi zarządu, wspólnikowi, innej osobie upoważnionej do reprezentowania kontrolowanego (jeżeli kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej) albo osobie wyznaczonej w trybie art. 281a Ordynacji podatkowej. Postępowanie w tym trybie może być wszczęte wyłącznie w przypadku, gdy okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne podjęcie kontroli. Ustawa o kontroli skarbowej nie precyzuje, jakie to mogą być okoliczności. Przykładowo można tutaj wskazać wykrycie produkcji wyrobów akcyzowych podlegających szczególnemu nadzorowi podatkowemu poza systemem tego nadzoru, czy też ujawnienie działalności gospodarczej w sytuacji, gdy fakt jej prowadzenia nie został ujawniony przed fiskusem.
JAK TO ZROBIĆ...
Sprawdzanie upoważnienia do kontroli
Problem: W mojej firmie pojawili się kontrolerzy podatkowi i po okazaniu legitymacji rozpoczęli czynności kontrolne. Czy można w taki sposób przystępować do kontroli?
RozwiĄzanie: Przy kontrolach prowadzonych w trybie nadzwyczajnym kontrola podatkowa może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych kontrolowanemu. Jednak nie później niż w terminie trzech dni od dnia wszczęcia kontroli kontrolowanemu należy doręczyć postanowienie o wszczęciu postępowania kontrolnego oraz upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 1, art. 2, art. 12, art. 13 ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 8, poz. 65 z późn. zm.).
• Art. 281a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).