Zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym po wykreśleniu podatnika z rejestru jest w praktyce przedmiotem licznych sporów.
Stanowisko urzędów
W świetle ustawy o VAT obniżenie kwoty lub zwrotu różnicy podatku przysługuje zarejestrowanym podatnikom VAT czynnym. W myśl tej zasady organy podatkowe przyjmują, że wraz z wykreśleniem z rejestru dotychczasowi podatnicy VAT tracą te prawa. W ocenie organów podatkowych wszelkie rozliczenia podatku mogą być dokonywane jedynie z czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Takiego statusu nie będzie już miał podmiot, który złożył formularz VAT-Z, czyli zgłoszenie o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających VAT. Powołują się przy tym na art. 88 ust. 4 ustawy o VAT, który określa, że obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni.
Tym samym zdaniem organów podatkowych utrata statusu czynnego podatnika VAT powoduje utratę prawa do zwrotu nadwyżki podatku naliczonego. Organy podatkowe nie są już takie konsekwentne, w przypadku gdy po wyrejestrowaniu się podatnika zostanie stwierdzona zaległość podatkowa. Wówczas utrata statusu podatnika VAT czynnego nie stanowi przeszkody do wyegzekwowania zaległości podatkowej wraz z odsetkami.
Interpretacja sądów
Zupełnie odmienne stanowisko w sprawie interpretacji tego przepisu przedstawia Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, który w uzasadnieniu do wyroku z 21 czerwca 2006 r., sygn. akt I SA/Łd 401/06, niepublikowany, stwierdził, że przepis art. 88 ust. 4 ustawy o VAT dotyczy sytuacji, gdy podatnicy dokonali rejestracji lub też zostali wykreśleni z rejestru i po tym zdarzeniu, a zatem po tym, jak stracili status podatnika VAT czynnego dokonali czynności, w związku z którymi występują o zwrot nadwyżki podatku naliczonego.
Sprzeczne z mechanizmem funkcjonowania podatku od towarów i usług byłoby pozbawienie określonego podmiotu prawa do zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, gdy uzyskał to prawo w okresie, kiedy był podatnikiem (prowadził zarejestrowaną działalność gospodarczą). Jest to bowiem fundamentalne prawo podatnika, leżące u podstaw mechanizmu funkcjonowania podatku od towarów i usług.
W ocenie sądu nie można w żadnym przypadku zgodzić się ze twierdzeniem, że pozbawienie podatnika prawa do zwrotu nadwyżki podatku naliczonego po wykreśleniu go z rejestru wynika z konieczności zachowania ścisłego związku pomiędzy mechanizmem podatku od towarów i usług a statusem osoby uprawnionej, która o tyle może korzystać z reguł rozliczenia podatku naliczonego i należnego, o ile zachowuje pozycję podatnika podatku od towarów i usług. Mechanizm podatku od towarów i usług nie pozwala na pozbawienie tego prawa podmiotu, który w momencie wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu był podatnikiem, a więc był podmiotem zarejestrowanym.
Skutki orzeczenia
Uwzględniając powyższe orzeczenie, niewątpliwe bardzo korzystne dla podatników, należy wskazać, że istotne w odniesieniu do art. 88 ust. 4 ustawy VAT będzie ustalenie, kiedy uprawnienie do zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym powstało. Jeżeli powstało w czasie, kiedy podmiot był czynnym podatnikiem VAT, późniejsze wykreślenie podatnika z rejestru nie powinno pozbawiać dobrze nabytego prawa. Jeśli zaś prawo powstało po tym, jak podmiot stracił status podatnika VAT czynnego, np. otrzymał fakturę VAT wystawioną po dacie wyrejestrowania, wówczas nie będzie mógł dokonać obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, tym samym znajdzie zastosowanie art. 88 ust. 4 ustawy o VAT.
Wniosek o nadpłatę
W przypadku gdy błędne naliczenie VAT miało miejsce w okresie kiedy przedsiębiorca był czynnym podatnikiem VAT, to zgodnie z orzeczeniem WSA w Łodzi zwrot nadwyżki VAT jest możliwy. W tym celu osoba ubiegająca się o zwrot nadpłaconego podatku powinna złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty wraz z korektą deklaracji VAT.
Złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz z korektą może jednak być utrudnione przez organy podatkowe, które, powołując się na przepisy Ordynacji podatkowej, argumentują, że osoba wyrejestrowana nie jest już podatnikiem, a tym samym nie może być stroną postępowania. Zdaniem organów podatkowych, w przypadku rozwiązania spółki przestaje istnieć podmiot zarejestrowany jako podatnik VAT korzystający z uprawnień i wypełniający opisane obowiązki określone w ustawie o VAT. Zgodnie z przepisami art. 81 Ordynacji podatkowej, uprawnienie do złożenia deklaracji korygującej (skorygowania deklaracji) przysługuje jedynie podatnikowi, płatnikowi lub inkasentowi. Tylko podmioty prawa, którym przysługuje status podatnika, płatnika lub inkasenta, w określonych ustawowo przypadkach, mogą składać deklaracje korygujące. Z powyższego wynika, że uprawnienie do złożenia deklaracji korygującej nie przysługuje osobom trzecim (zob. postanowienie naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Radomiu z 16 listopada 2006 r., nr 1424/1120/443/57/2006/IW).
Argumenty w sporze
Uzasadnieniem wniosku o stwierdzenie nadpłaty jest nie tylko orzeczenie WSA, ale także wskazanie na brak konsekwencji w działaniu organów podatkowych względem osoby, która utraciła status podatnika VAT czynnego. W przypadku stwierdzenia zaległości podatkowych utrata statusu nie stanowi przeszkody do wyegzekwowania należności wraz z odsetkami. Natomiast w przypadku nadpłaty utrata statusu podatnika pozbawia go prawa do zwrotu. Takie działalnie organów podatkowych godzi w jedną z podstawowych zasad podatku od wartości dodanej, tj. zasadę neutralności podatku dla podatnika. Zgodnie z tą zasadą podatnik musi mieć zapewnioną możliwość odzyskania podatku naliczonego związanego ze swoją działalnością opodatkowaną.
CZY JEST ZWROT VAT NALICZONEGO
W przypadku gdy w rozliczeniu podatku za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy, kwota podatku naliczonego jest wyższa od kwoty podatku należnego, podatnikowi przysługuje po likwidacji działalności prawo zwrotu z urzędu skarbowego różnicy podatku.
CZYM JEST NADPŁATA
Za nadpłatę w podatku od towarów i usług uważa się kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku.
PRZYKŁAD CZY SKŁADAĆ WNIOSEK O ZWROT
Podatnik złożył deklarację miesieczną VAT-7, w której wykazał niższy VAT naliczony niż to wynikało z faktur zakupu. W wyniku tego powstał u niego wyższy podatek należny do zapłaty. Nadpłata powstała w wyniku błędu naliczania VAT przez program komputerowy. Po złożeniu deklaracji podatnik zlikwidował działalność gospodarczą. W celu odzyskania VAT, który zapłacił w kwocie wyższej niż się należało, może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty, powołując się na stanowisko prezentowane w orzecznictwie sądowym.
SYLWIA PIETRAS
doradca, Zespół Doradców Finansowo-Księgowych
Grupa Finans-Servis w Lublinie
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 86 ust. 13 oraz art. 88 ust. 4 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).
• Art. 72-80 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).