Zawarcie umowy nieodpłatnego użyczenia z synową, która w zamian będzie wywoziła i przywoziła potrzebne towary do działalności, jest błędne. Umowa użyczenia nie może bowiem nakładać na biorącego do używania (synową) obowiązku żadnego świadczenia na rzecz użyczającego (teściową). Zawarcie jednak nieodpłatnej umowy użyczenia (bez świadczenia usług przez synową) wyklucza możliwość zaliczania do kosztów odpisów amortyzacyjnych przez teściową. Koszty ubezpieczenia również nie mogą być kosztem podatkowym, ponieważ samochód nie będzie wykorzystywany w działalności gospodarczej teściowej. Nie mogą też być kosztem synowej. W przypadku zawarcia umowy użyczenia w prawidłowy sposób u synowej nie wystąpi przychód z działalności gospodarczej z tytułu otrzymanego nieodpłatnie do używania samochodu.
uzasadnienie
W sytuacji przedstawionej przez Czytelniczkę umowa, jaką zamierza zawrzeć z synową, nie może być zakwalifikowana jako umowa użyczenia. Kwestia użyczenia uregulowana jest w Kodeksie cywilnym (art. 710 k.c.):
Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.
Dla celów podatkowych i dowodowych umowa użyczenia samochodu powinna być zawarta na piśmie. Musi określać strony, przedmiot użyczenia, czas trwania umowy oraz koszty zwykłe, jakie powinien pokrywać biorący w używanie.
Istotą umowy użyczenia jest więc oddanie rzeczy do bezpłatnego używania, gdzie „bezpłatność” musi dotyczyć wszystkich elementów umowy. Biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej (art. 713 k.c.).
WAŻNE!
Istotą umowy użyczenia jest oddanie rzeczy do bezpłatnego używania, gdzie „bezpłatność” musi dotyczyć wszystkich elementów umowy.
Zwykłe koszty utrzymania rzeczy to wydatki i nakłady pozwalające zachować rzecz w stanie niepogorszonym, utrwalającym jej właściwości i przeznaczenie. Będą to przykładowo, w przypadku samochodu, koszty eksploatacji, konserwacji samochodu, czy też drobnych napraw. Za zwykłe koszty utrzymania samochodu nie można natomiast uznać np. podatków od środków transportu, kosztów ubezpieczenia samochodu czy opłat i innych publiczno- i prywatnoprawnych ciężarów związanych zwykle z własnością lub posiadaniem środka transportu. Oznacza to, że poprawne jest założenie Czytelniczki, iż synowa ponosiłaby tylko koszty eksploatacyjne i bieżących napraw.
Takie stanowisko potwierdzają również organy skarbowe. Przykładowo Urząd Skarbowy w Chorzowie w postanowieniu w sprawie interpretacji prawa podatkowego z 22 stycznia 2006 r., nr USPDF-I/415/19/2006 PBB1/415-162/06, stwierdził:
(...) Podatnik wykorzystujący na potrzeby prowadzonej działalności samochód ciężarowy niestanowiący jego własności, na podstawie umowy użyczenia, może uznać za koszt uzyskania przychodu faktycznie poniesione przez siebie nakłady związane z jego bieżącą eksploatacją, należy przez to rozumieć wydatki związane ze zwykłym używaniem samochodu, takie jak zakup paliwa, bieżące remonty i naprawy, o ile spełnione są przesłanki wynikające z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
Natomiast spłata comiesięcznych rat kredytu zaciągniętego na zakup samochodu, także pokrycie kosztów jego ubezpieczenia nie stanowią kosztu uzyskania przychodu, gdyż nie są to wydatki związane ze zwykłymi kosztami utrzymania rzeczy.
Ponadto należy zauważyć, że jeżeli z zawartej umowy użyczenia wynika obowiązek spłaty comiesięcznych rat kredytu zaciągniętego na zakup samochodu oraz pokrycia kosztów jego ubezpieczenia przez osobę użytkującą, nie będzie to umowa użyczenia, gdyż zgodnie z art. 713 Kodeksu cywilnego biorący do używania ponosi tylko zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. (...)
Jeśli zaś chodzi o amortyzację, to podlegają jej środki trwałe o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu (ale nie każdej) (art. 22a ust. 1 updof). Generalnie przekazanie środka trwałego do używania innemu podmiotowi nie jest przeszkodą do amortyzowania tego środka trwałego. Jednak ustawodawca wyłączył z kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oddanych innym podmiotom do nieodpłatnego używania (a tak jest w tym przypadku). Wyłączone z kosztów są odpisy za te miesiące, w których samochód był oddany do nieodpłatnego używania (art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c) updof).
WAŻNE!
Kosztem uzyskania przychodu nie są odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środków trwałych (i wartości niematerialnych i prawnych) oddanych do nieodpłatnego używania (z wyjątkiem nieruchomości) za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania.
W przypadku umowy użyczenia samochodu nie jest zatem możliwe dokonywanie odpisów amortyzacyjnych przez użyczającego (w tym przypadku przez Czytelniczkę). Jej kosztem nie może być również ubezpieczenie samochodu, ponieważ samochód nie będzie wykorzystywany w działalności gospodarczej Czytelniczki.
U biorącego w używanie, korzystającego nieodpłatnie ze środka transportu, co dom zasady wystąpi przychód z tytułu otrzymanego nieodpłatnie świadczenia. Przychód stanowi wartość rynkową czynszu, jaką by zapłacił z tytułu odpłatnego odstąpienia przedmiotu użyczenia. Przychód ten podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Jednak ustawodawca wyłączył z grupy przychodów nieodpłatne świadczenia, które podatnicy prowadzący działalność gospodarczą otrzymali od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w myśl przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn. Czytelniczka (teściowa) jest w I grupie podatkowej. W tym przypadku u synowej nie wystąpi zatem przychód z działalności gospodarczej z tytułu otrzymanego nieodpłatnie do używania samochodu.
Czytelniczka zaznaczyła w pytaniu, że w zamian za użyczenie samochodu synowa będzie wywozić jej wyroby i przywozić potrzebne produkty i materiały. Czyli w zamian za użyczenie oczekuje pewnego świadczenia. Jak wspomniano na początku, istotą umowy użyczenia jest to, iż umowa nie może nakładać na biorącego do używania obowiązku żadnego świadczenia na rzecz użyczającego. Taka umowa nie może być więc kwalifikowana jako umowa użyczenia.
l art. 710, art. 713 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 133, poz. 935
l art. 14 ust. 2 pkt 8, art. 22a ust. 1, art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 99, poz. 658
Justyna Tarantowicz
księgowa