W zawieranej umowie można zastrzec, że naprawienie szkody, wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Kara umowna może być zastrzeżona tylko w umowach dotyczących zobowiązań niepieniężnych, np. w umowie o usługi budowlane, w umowie dostawy itp.
Kary umownej nie stosuje się do zobowiązań pieniężnych. W ich przypadku sankcją za opóźnioną zapłatę są odsetki naliczane procentowo od kwoty zobowiązania.
Zobacz: Co to jest szkoda pośrednia?
Stosowanie kary umownej
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w ustalonej wcześniej wysokości. Wierzyciel musi tylko udowodnić fakt zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika. Nie ma tu znaczenia rzeczywista wysokość poniesionej przez niego szkody.
Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się ze zobowiązania przez zapłatę kary umownej. Zapłata kary umownej nie zwalnia też dłużnika od obowiązku spełnienia umówionego świadczenia. Co więcej, jeżeli w umowie tak zastrzeżono, wierzyciel może poza karą umowną, domagać się także odszkodowania pokrywającego rzeczywistą wartość szkody. W braku takiego zastrzeżenia wierzyciel może żądać tylko zapłaty kary umownej, nawet jeśli szkoda przewyższa to, co dłużnik ma zapłacić tytułem kary.
Zobacz: Odpowiedzialność kontraktowa
Obniżenie kary umownej
Dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej w dwóch przypadkach. Pierwszy dotyczy sytuacji, gdy wykonał już swoje zobowiązanie w znacznej części, a drugi, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.