Postępowaniem likwidacyjnym określa się zespół czynności podejmowanych przez zakład ubezpieczeń w celu ustalenia przyczyn, okoliczności i skutków zdarzenia, rodzaju i rozmiaru szkody, odpowiedzialności ubezpieczyciela, odpowiedzialności osób trzecich oraz wysokości świadczenia należnego osobom uprawnionym.
Postępowanie likwidacyjne a regulacje prawne
Zasadnicze unormowania dotyczące postępowania likwidacyjnego zawarte zostały w art. 817 kodeksu cywilnego i art. 16 ustawy o działalności ubezpieczeniowej (w odniesieniu do ubezpieczeń dobrowolnych) oraz w art. 14 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (w odniesieniu do ubezpieczeń obowiązkowych).
Wymienione regulacje dotyczą głównie terminów, w których ubezpieczyciel powinien:
- podjąć czynności zmierzające do ustalenia okoliczności, w których doszło do zdarzenia powodującego szkodę,
- poinformować osoby biorące udział w postępowaniu o tym, jakie materiały należy przedstawić w toku likwidacji szkody,
- zająć stanowisko względem zgłoszonych roszczeń.
Powszechnie przyjmuje się, że zasadniczy ciężar postępowania likwidacyjnego spoczywa na zakładzie ubezpieczeń, nie należy jednak zapominać, iż pewne obowiązki spoczywają również na osobie, która wystąpiła z roszczeniem o wypłatę odszkodowania, a brak ich wypełnienia może rodzić konsekwencje w postaci odpowiedniego zmniejszenia bądź odmowy przyznania odszkodowania.
Kary za brak obowiązkowego ubezpieczenia OC w 2012 roku
Obowiązki ubezpieczonego
Pierwszym z nich jest obowiązek zgłoszenia wypadku ubezpieczeniowego. Zgodnie z art. 818 § 1 kodeksu cywilnego, umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą przewidywać, że ubezpieczający ma obowiązek w określonym terminie powiadomić ubezpieczyciela o wypadku.
W myśl § 2 art. 818, w razie zawarcia umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek, obowiązkiem tym objęto również ubezpieczonego (pod warunkiem, że osoba ta wie o zawarciu umowy ubezpieczenia).
Jeśli wyżej wymienione osoby, wskutek rażącego niedbalstwa bądź umyślnie, nie dopełnią tego obowiązku, a skutkiem takiego zachowania jest zwiększenie się szkody lub uniemożliwienie ustalenia okoliczności zdarzenia szkodzącego, art. 818 § 3 kodeksu cywilnego daje ubezpieczycielom możliwość odpowiedniego zmniejszenia świadczenia ubezpieczeniowego.
Osoba, która występuje z roszczeniem, na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia, zobowiązana jest ponadto do przekazania zakładowi ubezpieczeń dokumentów i informacji dotyczących zdarzenia powodującego szkodę. Źródłem takiego obowiązku jest art. 354 § 2 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym wierzyciel powinien współdziałać z dłużnikiem w wykonaniu zobowiązania.
Kiedy ubezpieczenie samochodu osobowego nie jest kosztem podatkowym?
Czy koszt ubezpieczenia OC członków zarządu jest kosztem spółki?
Ponadto, co do zasady, w ogólnych warunkach ubezpieczenia znajdują się postanowienia, zgodnie z którymi podstawą zajęcia stanowiska względem zgłoszonych roszczeń i ewentualnej wypłaty świadczenia jest materiał dostarczony przez ubezpieczonego lub inne osoby występujące z roszczeniem.
Sankcją za naruszenie obowiązku współpracy z prowadzącym postępowanie likwidacyjne ubezpieczycielem może być odmowa przyjęcia odpowiedzialności przez zakład ubezpieczeń z uwagi na brak możliwości ustalenia, czy spełnione zostały przesłanki tej odpowiedzialności.
Obowiązek zmniejszenia szkody
W razie wystąpienia wypadku, ubezpieczający (odpowiednio ubezpieczony w razie zawarcia umowy na cudzy rachunek) zobowiązany jest podjąć działania, mające na celu ratowanie przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobieżenie szkodzie lub zmniejszenie jej rozmiarów.
Obowiązek taki wynika z art. 826 § 1 kodeksu cywilnego, a jego naruszenie zwalnia ubezpieczyciela z odpowiedzialności za szkody powstałe z tego powodu. Podobnie jak przy obowiązku notyfikacji szkody, chodzi o naruszenie kwalifikowane – w postaci winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa.
Przepis art. 826 § 2 kodeksu cywilnego pozwala również zakładom ubezpieczeń zastrzec w umowie obowiązek zabezpieczenia przez ubezpieczonego (ubezpieczającego w umowie ubezpieczenia na cudzy rachunek) możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych wobec osób odpowiedzialnych za szkodę.