Podjęcie pracy zawodowej, oprócz satysfakcji oraz dochodów, powoduje wejście na rynek pracy oraz objęcie pracownika regulacjami prawnymi, z których często ten nie zdaje sobie sprawy. Regulacje te znajdują się w ustawie Kodeks pracy z 1974 roku z późniejszymi zmianami. Aby w sposób należyty wykonywać swoją pracę (bez obawy, że coś robimy nie tak), musimy znać swoje obowiązki. Przede wszystkim - powinniśmy sumiennie i starannie wykonywać swoją pracę. Ponadto, naszym obowiązkiem jest stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy i przestrzeganie czasu pracy ustalonego w firmie. Nie możemy przychodzić codziennie spóźnieni godzinę i oczekiwać, że ujdzie nam to na sucho. Jest to ponadto niezgodne z zasadami savoir vivre’u. Niezwykle ważne jest także przestrzeganie regulaminu, obowiązującego w miejscu naszego zatrudnienia, zasad bhp i higieny pracy oraz, oczywiście, dbanie o dobro pracodawcy i przestrzeganie tajemnicy zakładu, określonej w odrębnych przepisach. W przypadku, gdy nie wypełniamy naszych obowiązków poprawnie (lub nie robimy tego wcale), pracodawca ma prawo nałożenia na nas kary porządkowej, wypowiedzenia umowy a nawet rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym (zwolnienia dyscyplinarnego).
Zobacz serwis: Kadry
Zobowiązania pracodawcy
Jednak nie tylko my mamy powinności względem pracodawcy. Także on ma obowiązek przestrzegania pewnych zasad względem nas. Przede wszystkim, jeszcze przed rozpoczęciem pracy, musi on zapoznać nas z regulaminem pracy oraz przepisami i zasadami bhp. Jeśli wymaga tego sytuacja - powinien on także zaznajomić nas z zakresem informacji, objętych tajemnicą. Każda osoba zatrudniająca ma obowiązek zapoznania pracowników z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy i ich podstawowymi uprawnieniami. Pracodawca ponadto, powinien organizować pracę w sposób wykorzystujący w pełni czas pracy, przeciwdziałać lobbingowi i dyskryminacji w zatrudnieniu oraz zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Co więcej, ma on obowiązek udzielania pracownikom urlopów wypoczynkowych i, co chyba najbardziej dla nas interesujące, terminowego i prawidłowego wypłacania wynagrodzenia. Osoba zatrudniająca powinna zadbać także o rozwój pracownika poprzez ułatwienie podnoszenia kwalifikacji i zaspokajanie potrzeb pracowników (w miarę posiadanych środków socjalnych). Każda firma jest także zmuszona do prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz do stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników i ich wyników. Jeżeli zauważymy jakieś nieprawidłowości w postępowaniu naszego pracodawcy - mamy trzy wyjścia: wnieść pozew do sądu pracy, zwrócić się Państwowej Inspekcji Pracy lub też rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia.
Spór w sądzie
Jeżeli decydujemy się na wniesienie pozwu do sądu musimy wiedzieć, do którego się zwrócić. Sądy pracy rozpatrują roszczenia ze stosunku pracy. Do właściwości sądów rejonowych należą wszystkie sprawy, dotyczące ustalenia istnienia stosunku pracy, ale również te o przywrócenie do pracy, o przywrócenie poprzednich warunków pracy i płacy, o odszkodowanie z tytułu nieuzasadnionego lub nieuprawnionego wypowiedzenia oraz sprawy, dotyczące kar porządkowych i świadectw pracy. Spory o roszczenia, wynikające z umowy, których wartość nie przekracza 10 tysięcy złotych, rozpatrywane są postępowaniu uproszczonym. W takim przypadku wszystkie dokumenty, jak pozew czy odwołanie, sporządzane są na specjalnych formularzach urzędowych, które bezpłatnie można otrzymać w sądzie rejonowym. Do sądu okręgowego musimy się wybrać, jeśli sprawa należy do zakresu prawa pracy o roszczenia niemajątkowe oraz roszczenia, których wartość przekracza 75 tysięcy złotych. To, przed którym sądem należy dochodzić swoich praw, może być także zależne (w szczególnych przypadkach) od siedziby pracodawcy, okręgu, w którym praca miała być wykonywania czy okręgu, w którym znajduje się zakład pracy. Warto także dodać, że postępowanie w pierwszej instancji nie podlega opłacie, chyba, że wartość przedmiotu sporu jest wyższa niż 50 tysięcy złotych (wtedy od wszystkich pism procesowych pobierana jest opłata w wysokości 3% wartości przedmiotu sporu).
Zobacz serwis: Praca
Państwowa Inspekcja Pracy
Drugim wyjściem (w przypadku łamania naszych praw przez pracodawcę), jest udanie się do Państwowej Inspekcji Pracy, która zajmuje się nadzorem i kontrolą przestrzegania przepisów prawa pracy. Po wniesieniu wniosku do PIP jej inspektorzy mają prawo dokonania kontroli w zakładzie pracy bez uprzedzenia i bez względu na porę dnia. W razie wykrycia nieprawidłowości - organy PIP uprawnione są do wydania nakazu usunięcia naruszeń, wstrzymania prac, które mogą zagrażać zdrowiu lub życiu pracowników, zaprzestania prowadzenia działalności (w przypadku stanu bhp, zagrażającemu pracownikom) oraz ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w pracy. Ponadto, mają one prawo nakazać pracodawcy wypłacenie należnego wynagrodzenia za pracę, a także innych świadczeń przysługujących pracownikowi. Nakaz taki podlega wykonaniu natychmiastowemu. Za wykroczenie przeciwko prawom pracownika przewidziana jest kara w wysokości od 1 tysiąca do 30 tysięcy złotych. Wykroczeniem przeciwko prawom pracownika jest naruszenie, związane z nawiązaniem stosunku pracy, z zatrudnianiem pracowników oraz z naruszeniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto, jeśli doszło do ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracodawcy, mamy prawo do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia oraz żądania od pracodawcy odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Zobacz serwis: Inspekcja pracy
Jak zatem widać, mimo że prawo pracy jest dość skomplikowane, to daje nam możliwość dochodzenia swoich racji w przypadku nieprawidłowego postępowania pracodawcy. Znając nasze obowiązki oraz obowiązki osoby nas zatrudniającej, możemy bez obawy poruszać się po rynku pracy. Ważne jest także, że w przypadku dostrzeżenia jakichś nieprawidłowości - nie powinniśmy się obawiać, tylko podjąć jedną z opisanych wyżej czynności, ponieważ w takim wypadku prawo stoi po naszej stronie.