Czynem nieuczciwej konkurencji, zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r. (Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 ze zm.), jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
Ustawodawca podał przykładowy katalog takich zachowań, wskazując m.in. na: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa czy towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, utrudnianie dostępu do rynku, nieuczciwa lub zakazana reklama.
W żadnym wypadku nie można jednak traktować tego zestawienia jako listy zamkniętej, są to bowiem jedynie przykłady ułatwiające interpretację przepisów zarówno przedsiębiorcom, jak i sądom.
Szczególnie istotny z punktu widzenia pokrzywdzonego przedsiębiorcy jest fakt, że może dochodzić przysługujących mu roszczeń już na etapie istnienia zagrożenia dla jego interesu bez potrzeby oczekiwania na powstanie szkody majątkowej. Przesłanka istnienia zagrożenia dla interesu przedsiębiorcy może jednak rodzić pewne wątpliwości interpretacyjne.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 26 września 2002 roku stwierdzenie zagrożenia interesu innego przedsiębiorcy nie ma charakteru „czysto faktycznego”, a jest jedynie oceną konkretnej sytuacji i jej konsekwencji, wyrażonej przy uwzględnieniu powszechnie znanych zjawisk gospodarczych. O uznaniu danych okoliczności za znane i niewymagające dowodu decyduje sąd (sygn. akt III CKN 213/01).
Przedsiębiorcy, którego interesy zostały naruszone bądź zagrożone przysługuje szereg roszczeń majątkowych i niemajątkowych natury cywilnoprawnej przewidzianych w art. 18 ust. 1 ustawy, które przedawniają się z upływem lat trzech. Termin ten liczony jest oddzielnie dla każdego naruszenia.
Pokrzywdzony przedsiębiorca może żądać od swojego nieuczciwego konkurenta zaniechania niedozwolonych działań, usunięcia ich skutków, złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, a gdy czyn był zawiniony, zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny. Z takimi roszczeniami wystąpić może także krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów przedsiębiorców.
Przedsiębiorca może także dochodzić na zasadach ogólnych naprawienia wyrządzonej szkody oraz wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści. Na poczet odszkodowania, o ile wnioskuje o to poszkodowany, mogą zostać zaliczone wyroby, ich opakowania, materiały reklamowe i inne przedmioty bezpośrednio związane z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji. Sąd może również orzec ich zniszczenie.
Ułatwieniem dla pokrzywdzonego przedsiębiorcy jest fakt, że ciężar dowodu prawdziwości oznaczeń lub informacji umieszczanych na towarach albo ich opakowaniach lub wypowiedzi zawartych w reklamie spoczywa na osobie, której zarzuca się czyn nieuczciwej konkurencji związany z wprowadzeniem w błąd.
Nieuczciwemu przedsiębiorcy grożą także konsekwencje natury karnej. Nie dotyczą one jednak wszelkich czynów nieuczciwej konkurencji, a jedynie niektórych z nich wskazanych w ustawie, jak np. naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, handel „podróbkami” czy sprzedaż lawinowa.
Grzywną, karą ograniczenia albo pozbawienia wolności do lat 2 objęte jest naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa – zarówno jej ujawnienie, jak i wykorzystywanie w innej działalności gospodarczej. Warunkiem koniecznym do powstania odpowiedzialności jest jednak powstanie poważnej szkody po stronie pokrzywdzonego przedsiębiorcy.
Polecamy: Nazwa i cena produktu - jakie obowiązki dla przedsiębiorcy
Zgodnie z art. 24 ustawy takiej samej karze podlega przedsiębiorca kopiujący zewnętrzną postać produktu lub wprowadzający taki produkt do obrotu, jeśli stwarza to możliwość wprowadzenia klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. Również w przypadku tworzenia lub sprzedaży „podróbek” wymagane jest powstanie poważnej szkody po stronie pokrzywdzonego przedsiębiorcy.
Zdecydowanie bardziej surowo ustawodawca traktuje przypadki sprzedaży lawinowej – zgodnie z art. 24a organizator i kierownik systemu takiej sprzedaży podlegają karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Karze aresztu lub grzywny podlega natomiast wprowadzanie klientów w błąd co do istotnych cech towarów lub usług oraz brak informacji o ryzyku, wiążącym się z korzystaniem z danych produktów lub usług, o ile naraża to klientów na szkodę. Przyznawanie wszystkim albo niektórym nabywcom towarów lub usług szczególnych premii zakazanych przez ustawę objęte jest taką samą sankcją.
Podobnie sytuacja wygląda w przypadku rozpowszechniania nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim lub cudzym przedsiębiorstwie w celu odpowiednio: przysporzenia korzyści majątkowej lub osobistej sobie, swojemu przedsiębiorstwu lub osobom trzecim albo szkodzenia drugiemu przedsiębiorcy
Ściganie przewidzianych w omawianej ustawie przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego, a wykroczeń – na żądanie pokrzywdzonego. Jedynie w przypadku wprowadzania klientów w błąd co do istotnych cech towarów lub usług z żądaniem ścigania może wystąpić także krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów przedsiębiorców
Kłopoty nieuczciwego podmiotu gospodarczego nie kończą się jednak na ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Dla dużego przedsiębiorcy uznanie jego zachowania za czyn nieuczciwej konkurencji mogłoby się bowiem okazać niewystarczająco dolegliwe, by zniechęcić go podejmowania podobnych działań w przyszłości.
W tym miejscu należy jednak podkreślić, że na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 16 lutego 2007 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331 ze zm.).czyn nieuczciwej konkurencji może być uznany za zakazaną praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, z czym wiążą się konkretne konsekwencje.
W przypadku uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakaże zaniechanie jej stosowania. Dodatkowo może określić środki konieczne do usunięcia trwających skutków danego bezprawnego zachowania, a także, zgodnie z art. 106 ustawy, nałożyć na nieuczciwego przedsiębiorcę karę pieniężną do 10% przychodu osiągniętego przez niego w poprzednim roku rozliczeniowym.