Sankcja nieważności
Nieważność powoduje taki skutek, jakby porozumienie w ogóle nie zostało zawarte. Odnosi się to zarówno do umów (ustnych i pisemnych) między przedsiębiorcami, jak i statusów, wewnętrznych postanowień i regulaminów, w tej części, która wyraża postanowienia porozumienia ograniczającego konkurencję. Nieważność ma skutek „ex tunc” – tzn. od momentu dokonania niedozwolonej czynności prawnej.
Sankcja ta wynika wprost z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz z regulacji Kodeksu Cywilnego. Jest to sankcja cywilnoprawna, na którą mogą się powołać zainteresowane osoby przed sądem, a ten na obowiązek uwzględnić wniosek z urzędu.
Sankcja nieważności nie dotyczy tzw. praktyk bagatelnych oraz porozumień uznanych za legalne z mocy rozporządzenia Rady Ministrów.
Przeczytaj też: Czy porozumienia ograniczające konkurencję są zawsze zakazane
Roszczenie odszkodowawcze
Roszczenie odszkodowawcze jest wyrazem wprowadzenia prawa konkurencji w prawo prywatne. Roszczenie to przysługuje przedsiębiorcy, który poniósł szkodę w związku z porozumieniem innych przedsiębiorców. Oczywiście najczęściej jest to szkoda wymierna – materialna.
UOKiK, ani Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumenta z urzędu nie przyznaje odszkodowania.
Aby przedsiębiorca poniósł odpowiedzialność odszkodowawczą musi zajść trzy elementy:
- Bezprawność porozumienia przedsiębiorców (i oczywiście brak przesłanek wyłączających bezprawność);
- Wina przedsiębiorcy zawierającego porozumienie;
- Związek przyczynowy, między działaniem oskarżonego przedsiębiorcy (porozumienia), a szkodą wnioskodawcy.
Polecamy serwis: Odszkodowania
Obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego
Z uwagi na to, że omawiane porozumienia ze swojej natury ograniczają i zniekształcają konkurencję na danym rynku, za społecznie właściwą uznaje się sankcję polegającą na obowiązku przywrócenia stany poprzedniego. Obowiązek ten może polegać na zwrocie wszystkich korzyści, uzyskanych dzięki porozumieniu, pokryciu szkód konkurentów nieuczestniczących w porozumieniu i na szeregu innych czynności.
Przykładem decyzji UOKiK w sprawie porozumień ograniczających konkurencję może być sprawa Izby Notarialnej, która w Kodeksie Etyki Notariusza wprowadziła postanowienie, że do założenia kancelarii w budynku, w którym funkcjonuje już inna kancelaria niezbędna jest zgoda Rady. UOKiK ocenił, że jest to ograniczenie konkurencji, nakazał zaniechania stosowania tej praktyki oraz nałożył na Radę karę w wysokości ponad 35 tys. zł. Innym przykładem może być porozumienie między producentem lodów KORAL, a sklepem spożywczym Żabka w Poznaniu. Porozumienie to określało ceny detaliczne, po jakich sklep miał sprzedawać artykuły. UOKiK nałożył na przedsiębiorców kary w wysokości kilkuset tysięcy zł.