Przepisy Kodeksu pracy nie zabraniają stosowania innych form zatrudnienia niż stosunek pracy, jednak pod warunkiem że sposób świadczenia pracy na tej podstawie nie wyczerpuje znamion stosunku pracy. Niekiedy więc dogodniejszym sposobem na rozwiązanie problemów pracodawców są bardziej elastyczne formy zatrudnienia niż umowa o pracę. Wśród korzyści, jakie przynosi ich stosowanie, wymienia się m.in. zmniejszenie kosztów pracy poprzez ograniczenie obciążeń składkowo-podatkowych czy kosztów ponoszonych na tworzenie i utrzymywanie stanowisk pracy oraz prowadzenie dokumentacji związanej z zatrudnieniem.
Zobacz serwis: Prawo dla firm
Istnieje wiele form zatrudnienia, które są bardziej elastyczne niż stosunek pracy. Należą do nich m.in.:
● zatrudnienie na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenia, umowa o dzieło, kontrakt menedżerski),
● staże z urzędu pracy,
● praca wykonywana przez pracowników tymczasowych.
Elastyczność może przejawiać się także w przypadku stosunku pracy. Może polegać na wprowadzeniu m.in. odpowiednich systemów i rozkładów czasu pracy, lecz z punktu widzenia obowiązków i ponoszonych kosztów jest najmniej korzystna dla pracodawców.
Umowy cywilnoprawne
Przedsiębiorcy bądź inne jednostki organizacyjne proponują najczęściej zawarcie jednej z wielu umów cywilnoprawnych regulowanych przepisami Kodeksu cywilnego. Takie prace są najczęściej wykonywane na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której na mocy Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Do najczęściej występujących w praktyce umów o świadczenie usług można zaliczyć kontrakt menedżerski. Wybór odpowiedniego rodzaju umowy jest uzależniony od charakteru pracy, która będzie wykonywana na jej podstawie. W przeciwieństwie do zatrudnienia na podstawie stosunku pracy, osoba wykonująca pracę na podstawie umów cywilnoprawnych posiada mniejsze uprawnienia w zakresie uprawnień pracowniczych, w tym m.in. nie ma prawa do urlopu wypoczynkowego czy innych przywilejów przewidzianych przepisami Kodeksu pracy. Podmiot zlecający wykonywanie pracy na podstawie jednej ze wskazanych umów cywilnoprawnych nie ma też obowiązku np. zakładać i prowadzić akt osobowych dla osób zatrudnionych na podstawie takiej umowy.
Nie w każdym przypadku zawarcie tego rodzaju umowy powoduje obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, a co za tym idzie – zmniejsza koszty ponoszone przez zleceniodawcę lub zamawiającego. W przypadku osób pracujących na umowy cywilnoprawne nie obowiązują także wymiar i normy czasu pracy właściwe dla stosunku pracy. Bardziej niż czas i miejsce wykonywania określonych zadań liczy się efekt końcowy.
Zobacz serwis: Zarządzanie
Wyjątek stanowią jednak przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, które dotyczą także zleceniobiorców. Z żadnych przepisów prawnych nie wynika wprost obowiązek kierowania osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych na profilaktyczne badania lekarskie ani na szkolenia z zakresu bhp, gdyż taki obowiązek odnosi się tylko do pracowników.
Należy jednak pamiętać, że jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie tylko pracownikom, ale również osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą (art. 304 § 1 oraz art. 207 § 2 Kodeksu pracy).
Przeczytaj w INFORLEX.PL Biznes cały artykuł: Elastyczne formy zatrudnienia – korzyści i zagrożenia
W artykule omówiono również charakterystykę umów o dzieło oraz umów zlecenia.