Projekt nowelizacji ustawy zapewni większą stabilność wpływów z podatku od towarów i usług (VAT) oraz zapobiegnie unikaniu płacenia tego podatku. Wprowadzony zostanie tzw. mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment). Nowe przepisy są elementem pakietu ustaw uszczelniających system podatkowy. To również propozycja skierowana do przedsiębiorców, którzy chcieliby zabezpieczyć się przed nieświadomym udziałem w nieuczciwych lub przestępczych praktykach innych podmiotów.
Podatek od towarów i usług jest najważniejszym źródłem dochodów budżetu państwa, dlatego wpływy z tego podatku są niezwykle ważne z punktu widzenia polityki społecznej i gospodarczej państwa (każdy procent mniej tego podatku to duże starty dla budżetu państwa).
Od 2008 r. obserwuje się ogólny wzrost luki w VAT, rozumianej jako różnica między VAT teoretycznie należnym a VAT faktycznie pobranym. Zgodnie z wyliczeniami przygotowywanymi na zlecenie Komisji Europejskiej, luka w podatku VAT wynosi ok. 10 mld euro. Podobnie szacuje lukę w VAT PricewaterhouseCoopers. Według tych wyliczeń luka w 2015 r. wynosiła ok. 42 mld zł, co stanowi 2,5 proc. polskiego PKB. Nasz kraj jest w niechlubnej czołówce państw unijnych, jeśli chodzi o wielkość luki w VAT.
Mechanizm podzielonej płatności polega na tym, że płatność za nabyty towar lub usługę jest dokonywana w taki sposób, że zapłata odpowiadająca wartości sprzedaży netto jest płacona przez nabywcę na rachunek rozliczeniowy lub jest rozliczana w inny sposób, natomiast pozostała zapłata odpowiadająca kwocie podatku od towarów i usług, jest płacona na specjalny rachunek bankowy – rachunek VAT.
Mechanizm podzielonej płatności uważany jest za jedno z rozwiązań przeciwdziałających nadużyciom i oszustwom podatkowym, eliminującym ryzyko znikania podatników wraz z zapłaconym im przez kontrahentów, a nieodprowadzonym podatkiem VAT. Mechanizm ten z założenia bardzo mocno utrudnia powstawanie nadużyć już na etapie samej transakcji. Jednocześnie zapewnia lepszą transparentność rozliczeń VAT-owskich i przeciwdziała wyprowadzaniu pieniędzy za granicę.
Mechanizm podzielonej płatności będzie stosowany wyłącznie w odniesieniu do transakcji dokonywanych na rzecz innych podatników, czyli do tzw. transakcji B2B.
Zaproponowane rozwiązanie zakłada dobrowolność w stosowaniu mechanizmu podzielonej płatności. Inicjatywa będzie należeć do nabywcy towarów lub usług, jednak skorzystanie z tej metody rozliczeń będzie oznaczało określone konsekwencje zarówno dla nabywcy, jak i dostawcy towarów lub usługodawcy. Ponadto, dobrowolność stosowania tego mechanizmu oznacza, że można go stosować w sposób wybiórczy, czyli nie każda faktura musi być uregulowana z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności – to nabywca zdecyduje, którą fakturę zapłaci z zastosowaniem tego mechanizmu i wobec którego dostawcy go zastosuje.
Aby umożliwić dokonywanie płatności w ramach mechanizmu podzielonej płatności, rachunek VAT będzie zakładany przez banki lub spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe dla każdego podmiotu posiadającego rachunek rozliczeniowy oraz analogiczny rachunek imienny dla celów działalności gospodarczej w SKOK. Zaproponowano przepisy nakładające na banki i SKOK-i obowiązek założenia wszystkim podatnikom rachunków VAT.
Zarówno sam rachunek VAT, jak i środki zgromadzone na rachunku VAT będą cały czas środkami należącymi do podatnika. Będzie on miał możliwość dysponowania nimi według swojego uznania, choć na ograniczone cele – zapłatę zobowiązania VAT do urzędu skarbowego lub zapłatę kwoty odpowiadającej kwocie VAT z faktury otrzymanej od swojego kontrahenta. Projekt nie zakłada, żeby organy podatkowe miały dostęp do tych rachunków, czy też żeby mogły samodzielnie dokonywać operacji finansowych na tych rachunkach. Dzięki proponowanemu rozwiązaniu organy te będą mieć jedynie możliwość lepszej weryfikacji, czy podatnik uczciwie rozlicza się ze swoich zobowiązań w VAT.
Zaproponowano zachęty dla tych podatników, którzy podejmą decyzję o stosowaniu mechanizmu podzielonej płatności. W szczególności do podatników, którzy będą stosować metodę podzielonej płatności, nie będą miały zastosowania przepisy związane ze stosowaniem niektórych sankcji oraz nie będą wykorzystywane regulacje o odpowiedzialności solidarnej. Założono, że płacenie z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności będzie mogło wskazywać, że nabywca dochował należytej staranności zawierając transakcję z kontrahentem, co będzie miało bardzo istotne znaczenie dla bezpieczeństwa VAT naliczonego nabywców. Ponadto, jeżeli podatnik zdecyduje się na zwrot różnicy podatku na rachunek VAT, wówczas taki zwrot będzie dokonany w przyspieszonym terminie (25 dni).
Nowe przepisy mają wejść w życie 1 kwietnia 2018 r., z wyjątkiem niektórych artykułów, które zaczną obowiązywać w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy, umożliwiających bankom i SKOK-om otwarcie rachunków VAT do rachunków prowadzonych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy.