Drugi raz UOKiK sprawdził poziom wiedzy przedsiębiorców w zakresie prawa konkurencji oraz zasad przydzielania pomocy publicznej w Polsce – poprzednio takie badanie odbyło się w 2006 roku. Przedsiębiorcy uczestniczący w ankiecie – podobnie jak przed trzema laty – nisko oceniają swoją znajomość prawa antymonopolowego.
Ale ich ocena zgodności z prawem konkretnych przypadków wypada już dużo lepiej. Prawie 64% przedsiębiorców uznało, że narzucanie uciążliwych warunków umów przez podmioty posiadające pozycję dominującą jest niezgodne z prawem, wspólne ustalanie cen – 53 proc., a niemal 46 proc. – uzgadnianie między konkurentami podziału kraju jako rynku zbytu swoich towarów i usług. W największym stopniu, niezależnie od rodzaju praktyki, świadome niezgodności z prawem takich zachowań są duże firmy.
Zdecydowana większość ankietowanych deklaruje, że nie zdecydowałaby się na naruszenie prawa antymonopolowego i to bez względu na to, czy ich firma byłaby w sytuacji szansy na rozwój czy zagrożenia funkcjonowania. Mimo to może niepokoić, że w obecnym badaniu stwierdzono większą skłonność do zachowań nieetycznych, zwłaszcza wśród mniejszych firm. Przypuszczalnie ma to związek z klimatem wywołanym przez kryzys gospodarczy.
Można domniemywać, że sytuacja kryzysowa przynosi rozluźnienie norm i „usprawiedliwia” działania niezgodne z prawem. Na zawarcie porozumienia cenowego, nawet w sytuacji zagrożenia istnienia przedsiębiorstwa, nie zdecydowałoby się ponad 60 proc. ankietowanych, 27,9%było odmiennego zdania. Podczas badania w 2006 roku wielkości te wynosiły odpowiednio 47,3% oraz 44,9%.
Zobacz: Postępowanie naprawcze - porada
Więcej osób niż trzy lata temu zdecydowałoby się z kolei na uzgodnienie z innymi uczestnikami warunków ofert przetargowych (2009 – 18,8%, 2006 – 17%). Nie powstrzymuje przed taką decyzją nawet świadomość, że niedozwolone porozumienia są surowo karane – nawet kwotą do 10%. przychodu. W 2008 roku Prezes UOKiK prowadziła 44 postępowania w sprawie niezgodnych z prawem porozumień.
Naruszenia prawa nie zawsze muszą wiązać się z dotkliwymi sankcjami finansowymi. O istnieniu programu łagodzenia kar leniency dla uczestników zakazanych porozumień słyszał niemal co piąty ankietowany – w 2006 roku było to 12%. Ponad 63% przedsiębiorców odpowiedziało „tak” na pytanie, czy gdyby działali w kartelu rozważyliby możliwość skorzystania z programu leniency. Od momentu wprowadzenia programu, czyli od 1 maja 2004 roku, do UOKiK wpłynęło 18 wniosków o objęcie programem łagodzenia kar.
Ponad połowa badanych ocenia pozytywnie działalność UOKiK jako organu stojącego na straży reguł konkurencji. Takiego zdania jest niemal 68 proc. ankietowanych reprezentujących średnie przedsiębiorstwa (w 2006 roku – prawie 41 proc.) i ponad 65 proc. reprezentujących duże przedsiębiorstwa (2006 rok – ponad 53 proc.).
Nieco gorzej wypada natomiast odpowiedź na pytanie czy obowiązujące w Polsce prawo ochrony konkurencji działa w interesie przedsiębiorstw. 46,6 proc. uważa, że tak, przeciwnego zdania jest ponad 34 proc. ankietowanych. Jednocześnie połowa z nich uważa, że prawo to w Polsce zapewnia równe traktowanie wszystkich przedsiębiorstw (w 2006 roku – 38 proc.). Ilość pozytywnych opinii rośnie wraz z wielkością firmy.
Bez względu na wielkość firmy, przedsiębiorcy byli zgodni natomiast co do jednego: podstawowym źródłem informacji o działaniach podejmowanych przez Urząd są wystąpienia przedstawicieli Urzędu w mediach oraz komunikaty prasowe – odpowiednio 56,2 proc. i 55,7 proc. Tendencja ta nie zmieniła się w ciągu ostatnich trzech lat.
Badanie dotyczące znajomości prawa konkurencji oraz zasad przydzielania pomocy publicznej w Polsce przeprowadzone zostało od 11 maja do 1 czerwca 2009 roku wśród 1200 przedsiębiorców przez ARC Rynek i Opinia. Na pytania odpowiadali przedstawiciele czterech grup przedsiębiorstw zatrudniający: do 9 osób, od 10 do 49, od 50 do 249 i powyżej 250.
Zobacz: Kiedy ZUS może kontrolować firmę?
Dodatkowe informacje o publikacjach oraz zamówienia:
Joanna Łatka, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. (22) 55 60 502
Fax. (22) 826 11 86
E-mail: joanna.latka@uokik.gov.pl
Źródło: UOKiK