Kwota zgromadzona na rachunku w banku po śmierci posiadacza konta wchodzi w skład masy spadkowej, która po nim pozostała. Ze spadku wyłącza się jedynie sumę wskazaną przez posiadacza konta w pisemnej dyspozycji uczynionej na wypadek śmierci oraz wypłaconą już po jego śmierci kwotę na pokrycie kosztów pogrzebu osobie, która poniosła je i przedstawiła rachunki.
Posiadacz swobodnie decyduje
Banki prowadzą rachunki rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze, rachunki lokat terminowych, oszczędnościowe, oszczędnościowo-rozliczeniowe, terminowych lokat oszczędnościowych oraz rachunki powiernicze. Rozliczeniowe oraz lokat terminowych są prowadzone wyłącznie dla osób prawnych, jednostek organizacyjnych, które nie posiadają zdolności prawnej, oraz osób fizycznych, które prowadzą działalność zarobkową na własny rachunek oraz również dla przedsiębiorców.
Z kolei rachunki oszczędnościowe, oszczędnościowo-rozliczeniowe oraz terminowych lokat oszczędnościowych są prowadzone wyłącznie dla osób fizycznych, szkolnych kas oszczędnościowych oraz pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych.
Posiadacz każdego z tych rachunków bankowych ma prawo swobodnie dysponować pieniędzmi, które na nim zgromadził. W umowie, którą zawarł z bankiem, mogą się jednak znaleźć postanowienia, które ograniczają tę jego swobodę.
Banki prowadzą rachunki dla jednej osoby lub dla kilku osób fizycznych albo jednostek samorządu. Każdy współposiadacz rachunku wspólnego może dysponować samodzielnie gotówką, która została na nim zgromadzona. Ma prawo w każdym czasie wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych współposiadaczy.
Bez możliwości dyspozycji
Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może zadysponować zgromadzonymi na nich pieniędzmi na wypadek swojej śmierci. Takiej dyspozycji nie może wydać wówczas, gdy rachunek jest wspólny, bo prowadzony jest dla kilku osób fizycznych albo kilku jednostek samorządu terytorialnego.
W przypadku rachunku wspólnego prowadzonego dla kilku osób fizycznych wprawdzie każda z nich może swobodnie dysponować zgromadzonymi na nim pieniędzmi, ale tylko w tym czasie gdy żyje, natomiast nie może wydawać dyspozycji na wypadek śmierci.
Dyspozycja na wypadek śmierci polega na tym, że posiadacz rachunku zleca na piśmie bankowi, aby po jego śmierci wypłacił określoną kwotę wskazanym przez siebie osobom. Uprawnionymi mogą być: małżonek, wstępni, zstępni lub rodzeństwo.
Kwota jest ograniczona, bez względu na to, jakie oszczędności zostały zgromadzone oraz ile osób zostało wskazanych przez posiadacza rachunku. Nie może być wyższa niż 20-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w przedsiębiorstwach bez wypłat nagród z zysku. Kwotę tę ogłasza prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Bank bierze pod uwagę wysokość kwoty ogłoszonej za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza konta. Oznacza to, że wskazaną kwotę nieprzekraczającą tego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia może w ramach dyspozycji na wypadek śmierci otrzymać jedna osoba. Gdy posiadacz wyda kilka dyspozycji i wskaże kilka osób, to każda z nich otrzyma kwotę, jaką określił. Nie muszą to być części równe.
Posiadacz rachunku może w każdym czasie odwołać lub zmienić dyspozycję. Musi to zrobić na piśmie.
W odwrotnej kolejności
Może się zdarzyć, że posiadacz wydał kilka dyspozycji na wypadek śmierci, a w dodatku łączna suma dyspozycji przekracza limit obliczony na podstawie wysokości 20-krotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat z zysku. Wtedy bank nie może obciążyć wysokości wydanych dyspozycji aby łącznie nie przekroczyły kwoty limitu. Natomiast powinien je zrealizować w taki sposób, że dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej. Oznacza to, że przy realizacji kolejnych dyspozycji może zabraknąć pieniędzy na dyspozycję wydaną najwcześniej. Wtedy osobie wskazanej w tej dyspozycji bank nie wypłaci pieniędzy.
Kwota wypłacona przez bank osobom uprawnionym w dyspozycjach na wypadek śmierci nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku. Zasada ta obowiązuje bez względu na to, czy osoba wskazana w dyspozycji dziedziczy z mocy ustawy albo testamentu spadek po posiadaczu rachunku.
W razie śmierci posiadacza rachunku spadek po nim dziedziczą spadkobiercy ustawowi, albo wskazani w testamencie. Po stwierdzeniu praw do spadku przystępują do działu masy spadkowej. Ustalają też, co wchodzi w skład tej masy. Wliczają do niej między innymi kwoty zgromadzone przez spadkodawcę na rachunkach oszczędnościowych, oszczędnościowo-rozliczeniowych i terminowej lokaty oszczędnościowej. Natomiast nie mogą wliczyć kwoty objętej dyspozycją na wypadek śmierci.
Jeżeli osoba wskazana w dyspozycji dziedziczy po posiadaczu rachunku, to otrzymuje należną dla niej część spadku, bez żadnych potrąceń z tego tytułu, że jeszcze dodatkowo pieniądze należące do spadkodawcy wypłacił mu bank.
Aby otrzymać pieniądze z banku, osoba wskazana w dyspozycji nie musi wnosić do sądu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku ani dopełniać formalności spadkowych u notariusza. Nie musi również czekać, aż inni spadkobiercy uregulują formalnie swoje prawa do spadku.
Może się zdarzyć, że na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci ktoś otrzymał kwotę, która mu się nie należała, np. przekraczającą limit albo z pominięciem kolejności dyspozycji.
Wtedy musi zwrócić te pieniądze spadkobiercom posiadacza konta.
Wypłaty po śmierci posiadacza
W razie śmierci posiadacza rachunku bank niezależnie od wszelkich dyspozycji na wypadek śmierci powinien wypłacić:
n kwotę wydaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku.
Otrzyma ją osoba, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych wydatków w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku;
n kwotę równą wpłatom na rachunki dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego albo uposażenie w stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku.
Organ wypłacający to świadczenie lub uposażenie wskazuje we wniosku skierowanym do banku tę kwotę wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat.
Bank jest zwolniony od wypłaty tej kwoty pełnej lub częściowej, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty.
JAK TO ZROBIĆ...
Jak wydać dyspozycję na wypadek śmierci
PROBLEM: Posiadacz dwóch rachunków chce wydać dyspozycję na wypadek śmierci i wskazać kwotę, którą bank powinien wypłacić jego żonie. W tym samym banku ma dwa konta: wspólne z żoną i indywidualne. Pozostały majątek planuje zapisać córce. Czy z roszczeniem o pieniądze z konta może wystąpić również córka?
ROZWIĄZANIE: Posiadacz rachunku oszczędnościowego może uczynić w banku dyspozycję na wypadek swojej śmierci, ale na ten cel może przeznaczyć tylko pieniądze ze swojego konta indywidualnego. Pozostałe jego oszczędności wejdą w skład masy spadkowej, którą na podstawie testamentu odziedziczy córka.
MaŁgorzata Piasecka-Sobkiewicz
malgorzata.piasecka@infor.pl