RADA
Osoba ta jako pracownik będzie podlegała polskiemu systemowi ubezpieczenia społecznego. Dlatego składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia należy za nią opłacać do polskiego ZUS. Na podstawie polskiego ustawodawstwa zostanie również ustalony zbieg do ubezpieczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
UZASADNIENIE
Jeżeli w jednym Państwie Członkowskim Unii Europejskiej osoba prowadzi działalność na własny rachunek, a w innym jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, to jej prawa i obowiązki w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego podlegają ustawodawstwu kraju, w którym osoba wykonuje pracę najemną (np. jest zatrudniona).
Kiedy i na podstawie jakiego tytułu osoba ta podlega ubezpieczeniom oraz w jakiej wysokości będzie zobowiązana do opłacania składek, ustala się na podstawie prawa obowiązującego w państwie wykonywania pracy najemnej, czyli w Polsce.
Regulacje szczególne przewidują, że w niektórych przypadkach równoległego wykonywania zatrudnienia w jednym państwie i prowadzenia działalności na własny rachunek w innym państwie dana osoba będzie podlegać systemom ubezpieczeniowym obu tych państw, a w konsekwencji dojdzie do podwójnego ubezpieczenia. Osoba taka podlegać będzie z tytułu zatrudnienia ubezpieczeniom w państwie zatrudnienia oraz z tytułu wykonywania działalności na własny rachunek - ubezpieczeniom w państwie członkowskim, w którym prowadzi tę działalność. Tego typu sytuacje wyszczególnione zostały w załączniku nr VII do unijnego rozporządzenia 1408/71. Jeżeli nie zamieszczono w nim odpowiedniego zapisu, zastosowanie znajduje wymieniona wcześniej reguła podlegania państwu zatrudnienia.
PRZYKŁAD
Hiszpan, który na stałe mieszka w Hiszpanii i tam prowadzi firmę maklerską, otrzymał zlecenie od polskiej firmy na wykonanie założeń planu inwestycji w Polsce. Pracę dla polskiej firmy wykonuje na podstawie umowy zlecenia. W załączniku nr VII do rozporządzenia 1408/71 jest zawarte uregulowanie, że osoba zamieszkała w Hiszpanii prowadząca działalność na własny rachunek w tym kraju, która równolegle wykonuję pracę najemną w innym państwie członkowskim (np. w Polsce), podlega podwójnemu ubezpieczeniu: zarówno w Hiszpanii, jak i w Polsce. Czyli osoba ta będzie podlegała ubezpieczeniu w Hiszpanii z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz w Polsce z tytułu zawartej umowy zlecenia.
WAŻNE!
Polak zamieszkały w Polsce i tu zatrudniony oraz prowadzący równocześnie działalność na własny rachunek w Hiszpanii podlega wyłącznie polskiemu systemowi zabezpieczenia społecznego jako państwa zatrudnienia.
Jego obowiązki ubezpieczeniowe podlegać będą ocenie z punktu widzenia prawa polskiego. Z tytułu zatrudnienia trzeba będzie tego pracownika zgłosić do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w polskim ZUS, na zasadach wynikających z polskich przepisów, oraz odprowadzać za niego wymagane składki, analogicznie jak w zwykłych przypadkach zatrudnienia osób w Polsce.
W takim przypadku nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne do systemu hiszpańskiego z tytułu zatrudnienia w Polsce oraz z tytułu działalności podejmowanej w Hiszpanii.
W Polsce w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczenia społecznego, jakimi są zatrudnienie oraz prowadzenie pozarolniczej działalności, osoba podlega ubezpieczeniom społecznym w ZUS wyłącznie z tytułu zatrudnienia (chyba że wysokość wynagrodzenia jest niższa od minimalnego). Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu prowadzonej działalności. Pracownik ten podlega natomiast obowiązkowo w Polsce ubezpieczeniu zdrowotnemu zarówno z tytułu zatrudnienia, jak i z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności. W razie niezdolności do pracy, która przydarzy się zarówno na terytorium Polski, jak i Hiszpanii, świadczenia zdrowotne udzielane mu będą na koszt Narodowego Funduszu Zdrowia.
Sytuacja wyglądałaby inaczej, gdyby przeniósł on swoje miejsce zamieszkania do Hiszpanii. W takim przypadku naraziłby się na podwójne podleganie ubezpieczeniom: w Hiszpanii oraz w Polsce (załącznik nr VII do rozporządzenia 1408/71).
Przepisy unijne dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego regulują, w którym kraju osoba migrująca zarobkowo podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. W zależności od sytuacji może to być państwo, w którym wykonywane jest przez nią zatrudnienie lub działalność na własny rachunek, państwo jej zamieszkania ewentualnie państwo wskazane według innych kryteriów.
l art. 14c oraz załącznik VII ust. 8 do rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzU UE L z 71.149.2),
l art. 6 ust. 1, art. 9 ust. 1 - 1b ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).
Orzecznictwo uzupełniające:
José Allard v. Institut national d''assurances sociales pour travailleurs indépendants (INASTI)
1. Z brzmienia art. 13 ust. 1, art. 14a ust. 2, art. 14c i 14d ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 wynika, że osoba prowadząca działalność na własny rachunek, do której stosuje się to rozporządzenie, podlega wyłącznie ustawodawstwu jednego państwa członkowskiego i że jeżeli zwykle prowadzi działalność na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich, podlega ona ustawodawstwu państwa członkowskiego, na którego terytorium zamieszkuje, jeżeli wykonuje część swojej działalności na terytorium tego państwa członkowskiego. W takim przypadku osobę taką traktuje się, jak gdyby prowadziła całą działalność zawodową lub wykonywała wszystkie czynności zawodowe na terytorium państwa członkowskiego miejsca zamieszkania. (Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 26 maja 2005 r., C-249/04 - orzeczenie wstępne)
Andrzej Lewandowski
specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych