Jak ochronić owce i inne zwierzęta gospodarskie?
Pierwsze z ww. zadań podjęte przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Katowicach będzie kosztowało 225 tys. zł (tyle samo wyniesie dotacja z NFOŚiGW). Jego realizacja potrwa do listopada 2023 r. w woj. śląskim: na terenie powiatu żywieckiego, w gminach- Jeleśnia, Koszarawa, Świnna, Radziechowy, Wieprz, Węgierska Górka, Milówka, Rajcza, Ujsoły, Łodygowice, Lipowa, Ślemień, Gilowice, Łękawica oraz w powiecie bielskim w gminach: Porąbka, Czernichów, Wilkowice, Buczkowice, Szczyrk, Jaworze- oraz w powiecie cieszyńskim, w gminach - Istebna, Wisła, Ustroń, Goleszów, Brenna.
Na obszarze przedsięwzięcia znajdują się aktualnie tereny Natura 2000, a także Park Krajobrazowy Beskidu Małego, Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego i Żywiecki Park Krajobrazowy.
Podjęcie i przeprowadzenie projektu uznano za konieczne z kilku względów. W latach 2018- 2019 w południowej części województwa śląskiego nasiliło się powstawanie szkód w hodowli zwierząt spowodowane aktywnością dużych drapieżników, w szczególności wilków. Zwierzęta te są objęte ochroną na mocy ustawy z 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (tj. Dz. U. z 2021 r., poz. 1098 ). Drapieżne gatunki atakują zwierzęta gospodarskie, utrudniając ich hodowlę - problem dotyczy głównie owiec. W konsekwencji może to doprowadzać do zmniejszenia powierzchni wypasu na obszarach Natura 2000 Beskid Śląski, gdzie istnieją szerokie zasoby (jak i wielowiekowa tradycja) dla tego rodzaju działań hodowlanych. Wypas na użytkach zielonych jest także niezbędny do utrzymania nieleśnych siedlisk przyrodniczych będących przedmiotami ochrony tego obszaru - przede wszystkim niżowych i górskich świeżych łąk oraz górskich łąk konietlicowych użytkowanych ekstensywnie. Realizacja zadania przez RDOŚ jest więc konieczna także ze względu na ochronę zbiorowisk roślinnych i związanych z ich występowaniem walorów krajobrazowych. Ochrona niedźwiedzia brunatnego, wilka i rysia w południowej części województwa śląskiego zostanie zrealizowana przede wszystkim poprzez zakup i rozdysponowanie hodowcom urządzeń służących do ochrony zwierząt gospodarskich przed atakami tych zwierząt. Zaplanowano zakup zestawów do zabezpieczania zwierząt hodowlanych przed zwierzętami drapieżnymi m.in. fladr (linek z przywiązanymi kawałkami jaskrawych materiałów), tzw. pastuchów elektrycznych, kompletów do zabezpieczania pasiek przed niedźwiedziami, a także urządzeń do odstraszania drapieżników. Sprzęt będzie dystrybuowany przez 3 lata hodowcom wyrażającym chęć współpracy z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Katowicach przy zabezpieczaniu swoich hodowli przed drapieżnikami (ze szczególnym uwzględnieniem hodowców, u których zanotowano największe szkody wskutek ich ataków). Ponadto pracownicy RDOŚ będą brać czynny udział w akcji informacyjnej dotyczącej sposobów zabezpieczania zwierząt gospodarskich, w tym sposobów użytkowania przekazanych urządzeń zabezpieczających i odstraszających.
Całkowity koszt drugiego z ww. przedsięwzięć Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie, realizowanego do końca br., sięgnie 250 tys. zł (podobnie jak wysokość dotacji z NFOŚiGW).
Szkody wyrządzane przez wilki, rysie, niedźwiedzie i bobry
Przedsięwzięcie będzie realizowane na całym obszarze woj. małopolskiego ze szczególnym uwzględnieniem terenów, gdzie występują szkody wyrządzane przez wilki, rysie, niedźwiedzie i bobry, oraz obszarów Natura 2000. Przede wszystkim planowane jest zabezpieczenie stad zwierząt hodowlanych (owiec, bydła, danieli) oraz gospodarstw pszczelarskich, zlokalizowanych m.in. w Beskidzie Niskim, Beskidzie Sądeckim, Beskidzie Wyspowym ,Tatrach, Podhalu, Pieninach. W zakresie działań związanych z ograniczeniem szkód wyrządzanych przez bobry, zostaną one skoncentrowane na sadach, szkółkach leśnych oraz szkółkach drzewek i krzewów owocowych, użytkach rolnych, lasach i innych, zlokalizowanych na terenie całego województwa małopolskiego, a także na stawach hodowlanych zlokalizowanych w większości w zachodniej części województwa małopolskiego (gdzie szkody związane z działalnością bobrów są wyjątkowo duże i długotrwałe).
Zadanie ma generalnie na celu zminimalizowanie negatywnych skutków działalności wilków, rysi, bobrów i niedźwiedzi na gospodarkę człowieka oraz umożliwienie bezkonfliktowej lub też akceptowalnej społecznie koegzystencji na jednym obszarze zwierząt i ludzi. Pozwoli również na ograniczenie szkód wyrządzanych przez te gatunki. Zaplanowano m.in. wykonanie zabezpieczeń przeciwko szkodom powodowanym przez bobry - obejmie to zakup siatki ogrodzeniowej i słupków metalowych oraz przekazanie tych materiałów osobom poszkodowanym w celu ochrony gruntów ornych, sadów, szkółek, lasów, grobli stawów hodowlanych, infrastruktury technicznej i drzew i innych rodzajów mienia. Zastosowanie metod zmniejszających negatywne aspekty działalności bobrów przyczyni się do osiągnięcia kompromisu pomiędzy ich występowaniem, a możliwością prawidłowego użytkowania terenu. Realizacja przewidziana jest w miejscach o największej koncentracji szkód powodowanych przez bobry (podobne wysiłki podejmowane w latach ubiegłych przyniosły pozytywne rezultaty).
Efektem działania będzie także ochrona elementów krajobrazu i infrastruktury przed szkodami spowodowanymi przez bobry oraz ochrona powstałych w wyniku działalności tych zwierząt, obszarów wodno-błotnych zasiedlonych jednocześnie przez szereg gatunków roślin i zwierząt chronionych.
W celu przeciwdziałania przed szkodami powodowanym przez wilki i rysie planowany jest zakup i przekazanie potencjalnie zagrożonym rolnikom i hodowcom zestawów pastucha elektrycznego w celu wykonania półtrwałych ogrodzeń wokół zagród i pastwisk, w których trzymane są zwierzęta w okresie wypasu (zwłaszcza w okresie nocy, kiedy nasilają się ataki wilków i rysi). Z kolei aby skutecznie przeciwdziałać szkodom powodowanym przez niedźwiedzie, planowany jest zakup i przekazanie poszkodowanym zestawów pastucha elektrycznego również w celu wykonania półtrwałych lub trwałych płotków wokół pasiek, w których znajdują się ule oraz inny sprzęt do produkcji pszczelarskiej. Są one często niszczone przez niedźwiedzie.
Zaplanowane działania nie będą znacząco wypływać na populacje bobra, wilka, rysia i niedźwiedzia.
Projekty RDOŚ-ów ograniczą napięcia na linii człowiek- drapieżniki, nielegalne zabijanie zwierząt (kłusownictwo), ale także zapobiegną zmniejszaniu się pogłowia zwierząt gospodarskich w regionie południowym i potencjalnemu zaniechaniu użytkowania pasterskiego na nieleśnych siedliskach przyrodniczych (co skutkować mogłoby pogorszeniem ich stanu).
Przekazanie dotacji finansujących inicjatywy (pozyskanych z programu priorytetowego Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej) potwierdziły umowy podpisane przez przedstawicieli NFOŚiGW oraz RDOŚ w Katowicach i RDOŚ w Krakowie.