Jedną z fundamentalnych zasad polskiego prawa autorskiego, jak i prawa autorskiego wielu innych państw, jest dozwolony użytek osobisty, w ramach którego dozwolone jest nieodpłatne korzystanie z rozpowszechnionego utworu, w tym skopiowanie go i przekazanie pojedynczych egzemplarzy swojej rodzinie lub osobom, z którymi pozostaje się w stałych relacjach towarzyskich.
Aby wynagrodzić twórcom, artystom, producentom i wydawcom poniesione z tego tytułu straty, prawo Unii Europejskiej nakłada na Państwa Członkowskie obowiązek należytego kompensowania dozwolonego użytku w prawie autorskim.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Kompensata od producentów
W państwach Unii Europejskiej i wielu pozaunijnych został przyjęty model kompensaty polegający na opłatach uiszczanych przez producentów i importerów urządzeń lub czystych nośników RTV/IT- umożliwiających (oprócz innych swych funkcji) także kopiowanie utworów w ramach dozwolonego użytku. Jest to opłata reprograficzna. Taki system obowiązuje w 21 państwach UE (wg raportu de Thuiskopie 2013). W pozostałych albo nie ma dozwolonego użytku osobistego, a zatem nie ma potrzeby tworzenia systemu kompensaty (Wielka Brytania, Irlandia, Bułgaria) albo finansowanie następuje z budżetu państwa (Hiszpania).
Polski system wzoruje się na sprawdzonych już w wielu państwach rozwiązaniach. Opłata reprograficzna pobierana jest w Polsce od 1996 r., została wprowadzona ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych (art.20 w/w ustawy). Katalog urządzeń, które objęte są opłatą reguluje Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 2003 r. (załącznik 1 i 2- nowelizowane po raz ostatni w 2008 r.)
Alternatywnym modelem wymaganej prawem kompensaty wydaje się tylko bezpośrednie finansowanie z budżetu państwa. Finansowanie z budżetu obciąża jednak wszystkich podatników, bez jakiegokolwiek powiązania z faktycznym lub nawet domniemanym korzystaniem z dozwolonego użytku. System opłat uiszczanych przez producentów i importerów jest o wiele lepszym, bardziej sprawiedliwym rozwiązaniem.
Opłaty od producentów i importerów sprzętu pobierane w Państwach Członkowskich UE są znacznie wyższe niż w Polsce i obejmują również nowoczesne urządzenia mobilne. Nie ma powodu, aby polscy twórcy byli pozbawiani należnych im środków, a dystrybutorzy i producenci tylko w naszym kraju korzystali z niezasłużonego przywileju. Doświadczenie innych krajów pokazuje, że ceny sprzętu kształtują rynek, a opłaty tam wprowadzone - znacznie wyższe niż planowane do wprowadzenia w Polsce, nie spowodowały podwyższenia cen.
Zobacz również: Opłata reprograficzna 2014
Konieczne zmiany w opłatach
Polski system opłat od urządzeń i czystych nośników niewątpliwie wymaga unowocześnienia, ponieważ obecnie opłatami objęty jest szereg urządzeń i nośników analogowych jak magnetofony, magnetowidy, kasety VHS itp., które nie występują już w masowej sprzedaży, wypierane przez nowoczesne wielofunkcyjne urządzenia cyfrowe. Zarówno organizacje zbiorowego zarządzania jak i organizacje producentów dostrzegają wady istniejącej regulacji i potrzebę jej zmiany. Obydwie strony uważają za zasadne wyeliminowanie z systemu opłat większości urządzeń i nośników analogowych.
Nie została jeszcze podjęta decyzja co do objęcia smartfonów i tabletów opłatą, ani tym bardziej co do konkretnej stawki. MKiDN nigdy nie przedstawiło żadnej własnej propozycji takiej stawki. MKiDN wciąż oczekuje na ostatnie propozycje środowiskowe.
Ministerstwo po szeregu odbytych spotkań konsultacyjnych z organizacjami zbiorowego zarządzania i organizacjami producentów dostrzega jednak z obydwu stron wolę kompromisu i ostatecznego zakończenia trwającej już dość długo debaty publicznej.
Zobacz: Utwór, czyli co chroni prawo autorskie
Źródło: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego