Jakie roszczenia przysługują przedsiębiorcy
Podstawowym reżimem ochrony jest kodeks cywilny i przepisy dotyczące firmy. Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. Działaniem bezprawnym jest działanie sprzeczne z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego, a bezprawność wyłącza działanie mające oparcie w przepisach prawa, zgodne z zasadami współżycia społecznego, działanie za zgodą pokrzywdzonego oraz w wykonywaniu prawa podmiotowego. W razie dokonanego naruszenia przedsiębiorca może także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń o odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia (art. 4310 k.c.). Wskazany przepis mówi o zagrożeniu cudzym działaniem. Z takiego brzmienia płyną dla nas dwie niezwykle ważne konsekwencje. Po pierwsze, nie musi dojść do naruszenia aby przedsiębiorca mógł wystąpić na drogę sądową. Wystarczy zagrożenie, a zatem sytuacja, w której przedsiębiorca powziął informację, że np. inny przedsiębiorca zamierza zarejestrować działalność pod bardzo podobnie brzmiącą firmą. Pozwala to na podjęcie wczesnych przeciwdziałań, często nawet bez konieczności angażowania aparatu państwowego. Po drugie, wskazany przepis jest skonstruowany na tyle elastycznie, że w grę może wchodzić jakiekolwiek zagrożenie dla naszej działalności.
Ochrona firmy przysługuje przedsiębiorcy do momentu wykreślenia z rejestru. Jest jednak do pomyślenia proces o naruszenia, które miały miejsce przed wykreśleniem, zwłaszcza jeśli przedsiębiorcy została wyrządzona szkoda. Oczywiście, w takim procesie podstawową kwestią, którą należałoby rozważyć, jest kwestia przedawnienia. W wyroku SO w Białymstoku z 15 stycznia 2009 r. (sygn. akt VII GC 116/08, niepublikowany) wskazano, że pokrzywdzonemu, którego prawo do firmy zostało naruszone m.in. poprzez użycie całej cudzej nazwy lub części nazwy, gdy przedsiębiorca będący osobą fizyczną ujawnił swoją nazwę w ewidencji działalności gospodarczej, przysługuje ochrona, o której mowa w art. 4310 k.c., w sytuacji gdy przedsiębiorca występował w obrocie pod zarejestrowaną firmą wcześniej niż naruszający. Dopiero wykreślenie z ewidencji oznacza utratę statusu przedsiębiorcy. Ochrona prawa do firmy przysługuje niezależnie od tego, czy przedsiębiorca używa swojej firmy w stosunkach obrotu (np. wówczas, gdy zaniechał prowadzenia działalności, ale firma nadal pozostaje wpisana do rejestru). Prawo do firmy wygasa więc zawsze z chwilą ustania bytu prawnego przedsiębiorcy. Wykorzystywanie chociażby jednego z członów nazwy spółki może również prowadzić do czynu nieuczciwej konkurencji.
WAŻNE
Ochrona prawa do firmy przysługuje niezależnie od tego, czy przedsiębiorca używa swojej firmy w stosunkach obrotu (np. wówczas, gdy zaniechał prowadzenia działalności albo ją zawiesił, ale firma nadal pozostaje wpisana w rejestrze).
Naruszenie prawa
Naruszenie prawa do firmy najczęściej polega na zawłaszczeniu cudzej firmy poprzez używanie jej przez innego przedsiębiorcę w celu wykorzystania renomy tej firmy. Przykładowo, można wskazać oznaczenie cudzą firmą wyrobów swojego przedsiębiorstwa, czy też zarejestrowanie na swoją rzecz części cudzej nazwy, jeżeli ta część ma charakter wyróżniający. Źródłem naruszeń prawa do firmy może być reklama, jeśli wykorzystuje bezprawnie cudze oznaczenie, gdy istnieje niebezpieczeństwo, iż oznaczenie jednego przedsiębiorcy może wprowadzić w błąd w obrocie gospodarczym, i wreszcie wówczas, gdy godzi w dobre imię czy renomę przedsiębiorcy poprzez posłużenie się jego firmą. Naruszenie firmy może wiązać się z nieuprawnionym zawłaszczeniem jej w całości, lub tylko jej części, jeżeli część ta spełnia w sposób wystarczający funkcję indywidualizującą przedsiębiorcę, dlatego że tworzące część nazwy oznaczenie ma samo w sobie dostateczną moc dystynktywną (wyrok SN z 28 października 1998 r., sygn. akt II CKN 25/98, Przegląd Prawa Handlowego 12/2000, s. 43).1 Przy ocenie, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, decydującego znaczenia nie mają subiektywne odczucia osoby, jej indywidualne wartości uczuć i stan psychiczny, ale to, jaką reakcję wywołuje naruszenie w społeczeństwie. (por. wyrok SN z 26 października 2001 r., sygn. akt V CKN 195/01, niepublikowany.)
Z orzecznictwa
Naruszenie prawa do firmy następuje nie tylko wtedy, gdy osoba nieuprawniona rejestruje na swoją rzecz pełną nazwę osoby prawnej, także wtedy, gdy dokonuje zgłoszenia w celu uzyskania ochrony części nazwy, jeżeli ta część ma charakter wyróżniający.
Wyrok WSA w Warszawie z 29 lipca 2005 r., sygn. akt VI SA/Wa 550/05, niepublikowany
Jest ze wszech miar pożądane, aby uchwała w przedmiocie udzielenia absolutorium, godząca w dobra osobiste, mogła zostać wyeliminowana w drodze powództwa z art. 252 k.s.h. Możliwość tę powinny mieć wszystkie osoby poddane procedurze udzielania absolutorium, także więc byli członkowie zarządu lub rady nadzorczej, niebędący wspólnikami. Wykładnia taka pozostaje w zgodzie z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Wyrok SN z 15 grudnia 2005 r., sygn. akt II CSK 19/05, niepublikowany
Więcej w miesięczniku Prawo Spółek - Zamów prenumeratę >>