Przepisy prawa upadłościowego i naprawczego umożliwiają dłużnikowi złożenie formalnego zażalenia celem zweryfikowania przez sąd wyższej instancji decyzji sądu rejonowego. Opracowanie pozwala na zapoznanie się z zasadami związanymi ze złożeniem oraz rozpoznaniem zażalenia dłużnika.
Dla realizacji uprawnień odwoławczych w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości kluczowymi przepisami są art. 33 i 35 prawa upadłościowego i naprawczego (p.u.n.).
Zgodnie z zapisem zawartym w art. 33 ust. 1 p.u.n. zażalenie przysługuje na postanowienie sądu kończące postępowanie oraz w innych przypadkach określonych w ustawie. Przywołać tu można przykładowo postanowienia o odrzuceniu wniosku o ogłoszenie upadłości, postanowienia o ogłoszeniu upadłości, postanowienia o umorzeniu postępowania oraz postanowienia wydane w przedmiocie oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Z kolei przywołany wyżej art. 35 p.u.n. pozwala na odpowiednie zastosowanie, m.in. w procedurze odwoławczej, przepisów księgi pierwszej, części pierwszej kodeksu postępowania cywilnego (z wyjątkiem przepisów o zawieszeniu i wznowieniu postępowania).
Zażalenie na postanowienie sądu rejonowego oddalające wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej, zgodnie z art. 54 ust. 1 p.u.n., przysługuje wyłącznie wnioskodawcy (czyli w tym wypadku tylko dłużnikowi).
Przy uwzględnieniu unormowań ujętych w prawie upadłościowym i naprawczym oraz w kodeksie postępowania cywilnego (art. 35 p.u.n. w związku z art. 394 § 2 k.p.c.) zażalenie powinno być wniesione w terminie tygodniowym. Termin ten biegnie od daty doręczenia postanowienia oddalającego wniosek o ogłoszenie upadłości. Natomiast gdy dłużnik nie zażądał doręczenia postanowienia zapadłego na jawnym posiedzeniu sądu - wskazany termin liczony jest od daty ogłoszenia postanowienia.
Termin do wniesienia zażalenia na postanowienie oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości ma charakter ustawowy, procesowy i prekluzyjny. Niedopuszczalne jest więc jego przedłużenie, ale uznać należy, iż nie ma przeszkód w przywróceniu na zasadach ogólnych terminu do wniesienia zażalenia.
Omawiane zażalenie wnosi się do sądu odwoławczego za pośrednictwem sądu rejonowego, który wydał zaskarżone postanowienie (art. 35 p.u.n. w związku z art. 367 § 1 i 2, art. 369 § 1, art. 394 § 1, art. 397 § 1 i art. 397 § 2 k.p.c.).
Uwzględniając ponadto treść art. 1262 § 1 k.p.c. do wnoszonego zażalenia, należy dołączyć dowód uiszczenia opłaty sądowej. W tym wypadku opłata sądowa od zażalenia na postanowienia oddalające wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej wynosi 200 zł (art. 75 pkt 3 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz.U. Nr 167, poz. 1398 z późn.zm.).
Warto również nadmienić, że art. 33 ust. 2 p.u.n. wskazuje, że od postanowienia sądu drugiej instancji (wydanego przykładowo na skutek wniesienia omawianego zażalenia) skarga kasacyjna już nie przysługuje.
Wydaje się, że w tym przypadku niedopuszczalność wniesienia skargi kasacyjnej od rozstrzygnięć sądu odwoławczego podyktowana jest szczególnym charakterem postępowania upadłościowego, w którym jednym z zasadniczych celów jest konieczność wyeliminowania jakiejkolwiek zbędnej zwłoki w dokonywanych czynnościach.
Nie bez znaczenia jest też okoliczność, że ewentualne utrzymanie przez sąd odwoławczy postanowienia sądu rejonowego oddalającego wniosek o ogłoszenie upadłości nie stoi na przeszkodzie zarówno w złożeniu wniosku w przedmiocie ogłoszenia upadłości likwidacyjnej dłużnika przez innym podmiot (np. wierzyciela), jak i ponownemu orzekaniu w tej kwestii na podstawie kolejnego wniosku dłużnika oraz ewentualnemu ogłoszeniu upadłości tego podmiotu przy uwzględnieniu zmienionego stanu faktycznego.
Forma i treść zażalenia
Wnoszone przez dłużnika zażalenie powinno być sporządzony w formie pisemnej oraz skierowane do właściwego sądu.
Przedmiotowe zażalenie musi czynić zadość wymogom formalnym przewidzianym dla pisma procesowego (art. 35 p.u.n. w związku z art. 394 § 3 oraz art. 126 k.p.c.).
W szczególności pismo to musi określać sąd, do którego jest kierowane, zawierać oznaczenie podmiotu składającego zażalenie oraz oznaczenie pisma, sygnaturę akt, wskazanie zaskarżonego postanowienia, wniosek o jego zmianę lub uchylenie, zwięzłą treść, podpisy osób uprawnionych do reprezentowania wnioskodawcy, wykaz ewentualnych załączników.
Ponadto w sytuacji, gdy wnioskodawca reprezentowany jest przez pełnomocnika, to do pisma powinien być również dołączony dokument pełnomocnictwa wraz z dowodem dokonania opłaty skarbowej.
Ponadto zażalenie może w miarę potrzeby zawierać wskazanie nowych faktów i dowodów, które mogą być niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ewentualne dodatkowe dowody w postaci dokumentów powinny być załączone do zażalenia w oryginałach lub też w poświadczonych odpisach.
Warto nadmienić, iż tak jak ma to miejsce w przypadku składania innych pism w toku postępowania upadłościowego, w momencie, gdy nie jest możliwym dołączenie do składanego zażalenia dokumentów mogących stanowić dowód w sprawie, dłużnik musi wyjaśnić na piśmie, z jakich przyczyn nie przedstawił stosownych materiałów oraz ewentualnie uprawdopodobnić w inny sposób swoje stanowisko lub wskazać możliwość ich uzyskania w toku postępowania odwoławczego.
Uwzględniając szczegółowy i szeroki zakres danych, jakie powinny znaleźć się w zażaleniu, oraz ewentualne negatywne konsekwencje dla dłużnika w przypadku jego oddalenia lub odrzucenia przez sąd, należy zrealizować z najwyższą starannością wszystkie czynności oraz podjąć działania skutkujące sporządzeniem prawidłowego i zupełnego pod względem warunków formalnych pisma.
Rozpoznanie zażalenia przez sąd drugiej instancji
Prawo upadłościowe i naprawcze w art. 54 ust. 2 wskazuje, że sąd drugiej instancji, w ramach prowadzonego postępowania odwoławczego, nie może orzec o ogłoszeniu upadłości. Z faktu tego wynika skutek w postaci jedynie uprawnienia o charakterze kasatoryjnym, które przysługuje sądowi rozpoznającemu wniesione prawidłowo przez dłużnika zażalenie.
W przypadku więc zakwestionowania postanowienia oddalającego wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd odwoławczy może tylko uchylić postanowienie sądu pierwszej instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Nie będzie więc tu miała zastosowania regulacja przyznająca sądowi drugiej instancji możliwość zmiany zaskarżonego postanowienia, przy uwzględnieniu zażalenia, oraz orzeczenia co do istoty sprawy (art. 35 p.u.n. w związku z art. 386 § 1 i art. 397 § 2 k.p.c.).
Z kolei, w oparciu na unormowaniach art. 35 p.u.n. w związku z art. 386 § 2 i art. 397 § 2 k.p.c., w przypadku stwierdzenia nieważności postępowania sąd odwoławczy uchyla zaskarżone przez dłużnika postanowienie, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością, a następnie przekazuje sprawę sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Natomiast przy uwzględnieniu dyspozycji art. 35 p.u.n. w związku z art. 386 § 4 i art. 397 § 2 k.p.c., sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty danej sprawy albo gdy wydanie postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
Sąd odwoławczy oddala wniesione przez dłużnika zażalenie, jeżeli jest ono bezzasadne (art. 35 p.u.n. w związku z art. 385 i 397 § 2 k.p.c.).
Opisane w opracowaniu kwestie związane z wniesieniem i rozpoznaniem zażalenia dłużnika na postanowienie oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej pozwalają na sformułowanie stwierdzenia, że czynności dłużnika (lub ich brak) powodują niezmiernie istotne skutki dla sytuacji prawnomajątkowej jego samego, ale także pośrednio innych podmiotów, w tym zwłaszcza wierzycieli.
Dlatego też można przypuszczać, że powyższy artykuł pozwoli na uniknięcie wielu błędów praktycznych w momencie przygotowywania zarówno zażalenia, jak i dokumentacji związanej z wnoszonym pismem.
Przykładowy wzór zażalenia
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Piotr Skorupa
radca prawny w Kancelarii Radcy Prawnego LEGIS w Kędzierzynie-Koźlu, syndyk masy upadłości i tymczasowy nadzorca sądowy przy Sądzie Rejonowym w Opolu
Podstawa prawna:
• ustawa z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (j.t. Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn.zm.),
• ustawa z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn.zm.).