ODPOWIEDŹ
Roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa przedawniają się z upływem lat dwóch. Termin przedawnienia o zapłatę odsetek nie może trwać dłużej niż termin przedawnienia roszczenia o zapłatę kwoty głównej. Oznacza to, że roszczenie o zapłatę nieuiszczonej części ceny już się przedawniło i dochodzenie go przed sądem może okazać się bezskuteczne.
WYJAŚNIENIE
Roszczenia majątkowe przysługujące przedsiębiorcom podlegają przedawnieniu w innych terminach niż roszczenia przysługujące innym podmiotom. Ma to szczególne znaczenie w przypadku obrotu gospodarczego opartego niemal w całości na umowach. Zgodnie z art. 118 k.c., termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata, podczas gdy w przypadku roszczeń innych podmiotów termin ten wynosi dziesięć lat. Podobnie też trzyletni termin związany jest z przedawnieniem roszczeń okresowych, do których zalicza się odsetki powstające każdego dnia opóźnienia zapłaty kwoty głównej. Na skutek szczególnego przepisu art. 554 k.c. roszczenia przedsiębiorców z tytułu sprzedaży dokonywanej w ramach przedsiębiorstwa przedawniają się w terminie krótszym, bo dwóch lat. Różnica pomiędzy oboma terminami spowodowała wątpliwości głównie co do terminu przedawnienia odsetek przy sprzedaży dokonywanej przez przedsiębiorcę. Tematyką tą zajął się Sąd Najwyższy, w którego orzecznictwie ustaliła się reguła wywiedziona z zasady akcesoryjności odsetek, czyli ich ubocznego charakteru wobec roszczenia o zapłatę ceny jako roszczenia głównego. W uchwale z dnia 26 stycznia 2005 r. (sygn. akt III CZP 42/04, OSNC 2005/9/149) Sąd Najwyższy przesądził, że roszczenie o zapłatę odsetek od niezapłaconej ceny nie może być dochodzone w sytuacji, gdy nie może być skutecznie dochodzone przed sądem roszczenie główne, które już się przedawniło. Dlatego też w przypadku, gdy cena nie została uiszczona, odsetki od tej ceny przedawniają się wraz z przedawnieniem roszczenia o zapłatę ceny. Inaczej ma się natomiast sprawa w przypadku roszczenia o odsetki za zapłaconą część ceny, gdyż w takim przypadku odsetki przestają być roszczeniem ubocznym, ponieważ żadnemu innemu roszczeniu już nie towarzyszą. Wówczas roszczenie o odsetki przedawnia się na zasadzie ogólnej, czyli z upływem trzech lat. Odnosząc się do wspomnianej reguły akcesoryjności, Sąd Najwyższy stwierdził, że: odrębną kwestią jest zakres zastosowania tej reguły. W szczególności wyłania się pytanie, czy należy nią objąć (...) również przypadki, w których roszczenie o świadczenie główne wygasło przed upływem terminu jego przedawnienia, np. na skutek wykonania, czy też (...) przypadki te powinny być wyłączone spod działania omawianej reguły. Za trafną należy uznać drugą ewentualność, gdyż przedawnienie się roszczeń ubocznych wraz z przedawnieniem się roszczenia głównego przyjmuje się dlatego, żeby przy okazji sporów o roszczenia uboczne nie dochodziło do przekreślenia znaczenia przedawnienia się roszczenia głównego. We wskazanych przypadkach argument ten odpada. Na czoło wysuwa się nie upływ terminu przedawnienia roszczenia głównego, lecz następujące przed upływem tego terminu zdarzenie powodujące wygaśniecie roszczenia głównego, np. uczynienie zadość temu roszczeniu (wykonanie świadczenia głównego). Wspomniane zdarzenie potwierdza, że roszczenie główne istniało i tym samym daje podstawę do uznania, iż pozostałe w mocy roszczenia uboczne uległy z chwilą tego zdarzenia niejako przekształceniu w roszczenia główne. W związku z tym przedawnienie ich powinno być odtąd rozpatrywane samodzielnie.
Co prawda rozpatrujący sprawę sąd nie uwzględnia przedawnienia z urzędu, jednak do rzadkości należą sytuacje, w których przeciwnik procesowy, mając możliwość skorzystania z takiego zarzutu, nie używa go.
Andrzej Kowalczyk
PODSTAWA PRAWNA
• art. 118 i art. 554 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).