Kwestia udzielania powyższej pomocy została uregulowana w przepisach ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (zwanej dalej ustawą). Przepisy ustawy wskazują, że źródłem tej pomocy są środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (zwanego dalej Funduszem), a także organem udzielającym pomocy może być obok Funduszu również starosta. Pomoc ta nie ogranicza się wyłącznie do wsparcia osób niepełnosprawnych rozpoczynających działalność gospodarczą, ale może być udzielana również osobom niepełnosprawnym, które już prowadzą lub kontynuują prowadzenie działalności gospodarczej.
Pomoc publiczna dla osób niepełnosprawnych zamierzających podjąć działalność gospodarczą została określona w art. 12a ustawy, zgodnie z którym przysługuje ona osobom niepełnosprawnym zarejestrowanym w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu. Pomocy tej udziela starosta na podstawie umowy zawartej z osobą niepełnosprawną w formie jednorazowego przekazania środków. Środki te mogą zostać wykorzystane na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej. Wysokość tej pomocy nie może przekroczyć wysokości 15-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, co oznacza, że maksymalna kwota tej pomocy może wynieść blisko 50 tys. zł. Dodatkowo powyższą pomoc mogą otrzymać jedynie osoby, które nie uzyskały już innych środków publicznych na ten cel. Co do zasady jest to pomoc bezzwrotna, jakkolwiek w przypadku wykorzystania otrzymanych środków niezgodnie z umową osoba niepełnosprawna zobowiązana zostanie do zwrotu uzyskanych środków wraz z odsetkami, jeżeli naruszenie warunków umowy nastąpi z przyczyn leżących po jej stronie.
Natomiast osoby niepełnosprawne już prowadzące działalność gospodarczą mogą skorzystać z dofinansowania do oprocentowania kredytu bankowego. Osoba niepełnosprawna prowadząca działalność gospodarczą albo własne lub dzierżawione gospodarstwo rolne może otrzymać ze środków Funduszu dofinansowanie do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie tej działalności, jeżeli nie korzystała z pożyczki z Funduszu na rozpoczęcie działalności gospodarczej albo rolniczej oraz z Funduszu Pracy na rozpoczęcie działalności gospodarczej, albo pożyczka została spłacona lub w całości umorzona. W tym przypadku dofinansowanie następuje również na podstawie umowy zawartej przez starostę z osobą niepełnosprawną.
Kolejnym rodzajem pomocy, z którego mogą skorzystać osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą, jest refundacja składek na ubezpieczenia społeczne. W przypadku refundacji składek na ubezpieczenia społeczne organem udzielającym pomocy jest Fundusz i w przeciwieństwie do wyżej omówionych form pomocy wsparcie w formie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne posiada charakter obligatoryjny.
Fundusz refunduje osobie niepełnosprawnej prowadzącej działalność gospodarczą obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości składki, której podstawę wymiaru stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek (art. 25a ustawy).
Warunkiem dokonania przez Fundusz refundacji jest opłacenie należnej składki na ubezpieczenia społeczne terminowo i w pełnej wysokości.
Wniosek o wypłatę refundacji składek osoba niepełnosprawna powinna składać do Funduszu co miesiąc, w terminie do ostatniego dnia miesiąca, w którym upłynął termin do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. Wnioskodawca przekazuje wniosek o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne w formie dokumentu elektronicznego przez teletransmisję danych oraz pobiera drogą elektroniczną potwierdzenie wysłanego wniosku, jakkolwiek dopuszczalne jest również przekazanie wniosku w formie dokumentu pisemnego. Fundusz w terminie 14 dni od dnia otrzymania kompletnego i prawidłowo wypełnionego wniosku przekazuje na rachunek bankowy wnioskodawcy kwotę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne. W przypadku nieterminowego przekazania przez Fundusz kwoty refundacji składek na ubezpieczenia społeczne od kwoty należnej nalicza się odsetki, w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych. Jednak gdy wnioskodawca posiada zaległości w zobowiązaniach wobec Funduszu przekraczające ogółem kwotę 100 zł, Prezes Zarządu Funduszu wydaje decyzję o wstrzymaniu refundacji składek na ubezpieczenia społeczne do czasu uregulowania zaległości przez wnioskodawcę, a decyzja podlega wykonaniu z dniem wydania. Jeżeli zaległości nie zostaną przez wnioskodawcę uregulowane do dnia 31 stycznia roku następującego po roku, za który wnioskodawcy przysługuje refundacja, Prezes Zarządu Funduszu wydaje decyzję o odmowie wypłaty refundacji składek na ubezpieczenia społeczne za okres wskazany w decyzji o wstrzymaniu wysokości dofinansowania. Ponadto Prezes Zarządu Funduszu może przeprowadzać kontrole wnioskodawcy w zakresie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne. W przypadku stwierdzenia w wyniku kontroli nieprawidłowości Prezes Zarządu Funduszu wydaje decyzję nakazującą zwrot wypłaconej refundacji składek na ubezpieczenia społeczne w zakresie stwierdzonych nieprawidłowości. Od decyzji osobie niepełnosprawnej przysługuje odwołanie do Ministra Pracy i Polityki Społecznej, które należy złożyć za pośrednictwem Prezesa Zarządu Funduszu.
Pomoc z tytułu refundacji składek na ubezpieczenia społeczne przysługuje również niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne rolników - wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe na zasadach analogicznych do osób niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą, przy czym wypłata pomocy następuje kwartalnie, zgodnie z terminami opłacania składek przez rolników.
Ponieważ wszystkie opisane powyżej formy pomocy stanowią pomoc o charakterze de minimis, oznacza to, że jej wysokość nie może przekroczyć kwoty 200 tys. euro w okresie bieżącego roku i poprzedzających go 2 lat kalendarzowych, a każde udzielenie pomocy przez organ powinno zostać stwierdzone zaświadczeniem o udzielonej pomocy de minimis.
Podstawa prawna:
• art. 12a, 13 i 25 a-d ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 r. nr 237, poz. 1652 ze zm.).
Szczepan Wroński
dyrektor Działu Prawnego Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
Dział tworzony jest przy współpracy z Polską Organizacją Pracodawców Osób Niepełnosprawnych