CO WYNIKA Z PRZEPISÓW
Najskuteczniejszą metodą zapobiegającą sprzedaży lokalu jest zabezpieczenie powództwa poprzez zakazanie pozwanemu zbywania tej nieruchomości.
Postępowanie zabezpieczające zostało w sposób szeroki i kompleksowy unormowane w kodeksie cywilnym w artykułach od 730 do 746.
Najważniejsze zasady postępowania zabezpieczającego zostały unormowane w następujących przepisach: w art. 730 par. 1, art. 731, art. 732, art. 732 kodeksu postępowania cywilnego. W art. 730 par. 1 k.p.c. stwierdza się, iż w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia; z kolei art. 731 k.p.c. stanowi, że zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Co do zasady - zgodnie z art. 732 k.p.c. - zabezpieczenie udzielane jest na wniosek (tylko w wypadkach, gdy postępowanie może być wszczęte z urzędu, dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia z urzędu).
Jeżeli chodzi o właściwość sądu mającego udzielić zabezpieczenia, kwestię tę normuje art. 734 k.p.c. Na mocy tego przepisu - do udzielenia zabezpieczenia właściwy jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy I instancji. Wnioski o udzielenie zabezpieczenia zgłoszone w toku postępowania (nie zaś przed jego wszczęciem) rozpoznaje sąd tej instancji, w której postępowanie się toczy, z wyjątkiem gdy sądem tym jest Sąd Najwyższy. Wtedy o zabezpieczeniu orzeka sąd I instancji.
Istotną kwestię postępowania zabezpieczającego stanowi spełnienie wymogów formalnych wniosku o udzielenie zabezpieczenia przez wnioskodawcę. Wniosek taki, oprócz wymagań przewidzianych dla każdego pisma procesowego, powinien także spełnić dwa podstawowe wymogi: zawierać wskazanie sposobu zabezpieczenia, a w sprawach o roszczenie pieniężne także wskazanie sumy zabezpieczenia oraz uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek (zgodnie z art. 736 par. 1 k.p.c.).
Konieczność uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających wniosek wynika z art. 7301 par. 1 k.p.c., na mocy którego udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Owe uprawdopodobnienie roszczenia oraz interesu prawnego jest tożsame ze wskazaniem okoliczności uzasadniających wniosek.
EKSPERT RADZI
W celu udzielenia zabezpieczenia należy złożyć do sądu, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, wniosek o udzielenie zabezpieczenia. W omawianym przypadku zabezpieczenie polegałoby na wydaniu przez sąd postanowienia tymczasowego o zakazie zbycia przez pozwanego przedmiotu sporu oraz wpisaniu do księgi wieczystej, z której wyodrębniony będzie lokal, odpowiedniego ostrzeżenia.
Strona postępowania może żądać udzielenia zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, pod warunkiem że uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 7301 par. 2 k.p.c.).
Z kolei w orzecznictwie panuje utrwalony pogląd, iż roszczenie uznaje się za wiarygodne wówczas, gdy istnieje słuszna podstawa do przypuszczenia, że ono istnieje i jest wymagalne. Należy przy tym podkreślić, że niedopuszczalne jest, aby sąd w postępowaniu zabezpieczającym przyjął, iż roszczenie jest tylko w jakimś procencie wiarygodne i postanowił o zabezpieczeniu w takim stosunku roszczenia (m.in. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 7 sierpnia 1997 r., sygn. akt I Acz 735/97). Oznacza to, że sąd powinien ustalić, czy roszczenie co do zasady jest w ogóle wymagalne i tym samym zasadne.
W tym konkretnym przypadku nie budzi wątpliwości, iż roszczenie istnieje, wynika ono bowiem z zawartej między stronami umowy. Natomiast interes prawny przejawia się tym, iż zbycie nieruchomości stanowiącej przedmiot sporu może uniemożliwić lub znacznie utrudnić wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia, jeżeli będzie ono korzystne dla wnioskodawcy.
Kluczową kwestię, co zostało już podkreślone, stanowi spełnienie wymogów formalnych przez wnioskodawcę. Oprócz bowiem uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających wniosek należy wskazać sposób zabezpieczenia (np. zakaz zbycia, wpis ostrzeżenia), ale również w sprawach o roszczenia pieniężne sumę zabezpieczenia (czyli szacunkową lub rzeczywistą wartość spornej nieruchomości).
W art. 736 par. 3 k.p.c. określona została maksymalna górna wysokość sumy zabezpieczenia. Zgodnie z tym przepisem suma zabezpieczenia nie może być wyższa od dochodzonego roszczenia liczonego wraz z odsetkami do dnia wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia oraz z kosztami wykonania zabezpieczenia (np. koszty wpisu ostrzeżenia).
Wymóg formalny wniosku będzie jednak zawsze spełniony, gdy zostanie wskazana w nim suma zabezpieczenia, bez względu na jej wysokość oraz rodzaj dochodzonego roszczenia.
NA CO TRZEBA ZWRÓCIĆ UWAGĘ
l Jeśli wniosek o udzielenie zabezpieczenia został oddalony, nie można ponownie złożyć podobnego wniosku, opierając go na samych faktach, które zostały zawarte we wniosku oddalonym.
l Gdy sąd odrzucił wniosek z powodu braku spełnienia przesłanek formalnych, można taki wniosek ponowić, wskazując, że ustała przyczyna odmowy wcześniejszego rozpoznania wniosku.
PODSTAWA PRAWNA
l Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 ze zm.).
MAŁGORZATA ANDRZEJCZAK
doktorantka na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu