Spółkę cywilną można założyć dla każdego celu gospodarczego, który może polegać na prowadzeniu przedsiębiorstwa albo zrealizowaniu jakiegoś jednorazowego przedsięwzięcia (np. wystąpienie w przetargu o zamówienie publiczne). Każdy ze wspólników zobowiązuje się w umowie spółki do oznaczonych działań dla realizacji tego wspólnego celu.
Wnoszenie wkładów
Współdziałanie wspólników może polegać na wniesieniu wkładów, chociaż obowiązek ten nie musi obciążać wszystkich wspólników. Wspólnik może zobowiązać się do innych, niż wniesienie wkładu, działań (np. do powstrzymania się od pewnych działań konkurencyjnych, które mogą obniżyć zyski spółki). Wkład wspólnika może mieć charakter zarówno pieniężny, jak i niepieniężny. Może on polegać na wniesieniu do spółki własności rzeczy (np. ruchomości lub nieruchomości), na wniesieniu innych praw majątkowych (np. wierzytelności) albo na świadczeniu usług (np. usługi w zakresie marketingu i reklamy).
Wniesienie do spółki własności ruchomości lub nieruchomości tytułem wkładu polega na przeniesieniu własności rzeczy na wszystkich wspólników. Może to nastąpić przez sam fakt zawarcia umowy spółki w razie wniesienia własności rzeczy oznaczonych co do tożsamości, np. samochód. W przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku (np. paliwo, surowce) konieczne jest ponadto wydanie rzeczy. Należy też pamiętać, że skuteczne przeniesienie własności nieruchomości wymaga zachowania formy aktu notarialnego.
W umowie spółki wspólnicy rozstrzygają o rodzaju i wysokości wkładów, a także terminie i miejscu ich wniesienia. Jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość.
Majątek spółki
Wkłady wniesione przez wspólników do spółki oraz rzeczy i prawa nabyte w czasie jej trwania stanowią wspólny majątek wspólników. Jest on organizacyjnie wyodrębniony z majątków osobistych wspólników i podlega szczególnym regulacjom służącym zapewnieniu jego niepodzielności przez cały czas trwania spółki. Wspólność majątku wspólników ma charakter wspólności łącznej. Cechuje się ona brakiem określenia udziałów wspólników w czasie trwania spółki. Wspólnik nie może w czasie trwania spółki rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani też udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku, jak również nie może on w tym samym czasie domagać się podziału tego majątku. W czasie trwania spółki wierzyciel osobisty wspólnika (tj. mający wierzytelność wynikającą z zobowiązania zaciągniętego poza zakresem działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej) nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku. Wspólny majątek wspólników ulega podziałowi dopiero po rozwiązaniu spółki.
Odpowiedzialność
Wspólnicy za zobowiązania spółki odpowiedzialni są solidarnie. Zobowiązania te mogą wynikać z różnych zdarzeń, np. z umów czy czynów niedozwolonych, z tytułu ubezpieczeń. Odpowiedzialność ta polega na tym, że wierzyciel spółki może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich wspólników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna.
Zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek ze wspólników zwalnia pozostałych. Każdy ze wspólników odpowiada zatem za zobowiązania spółki nie tylko wyodrębnionym majątkiem wspólnym, lecz również majątkiem osobistym nienależącym do wspólności. Wierzyciel wybiera majątek, z którego chce uzyskać zaspokojenie swoich roszczeń. Wspólnik, który zaspokoił wierzyciela, ma roszczenie regresowe w stosunku do pozostałych wspólników.
Odpowiedzialność solidarna obejmuje także byłych wspólników. Ponoszą oni odpowiedzialność za zobowiązania z okresu ich uczestnictwa w spółce. Wspólnik przystępujący do spółki nie odpowiada majątkiem osobistym za zobowiązania spółki zaciągnięte przed jego przystąpieniem.
Przewidziana w art. 864 kodeksu cywilnego odpowiedzialność solidarna wspólników nie może być ograniczona ani wyłączona w umowie spółki (tj. zmiany zasad tej odpowiedzialności w drodze umowy nie są skuteczne wobec wierzycieli spółki).
Udział w zyskach
Istotna też jest kwestia uczestnictwa wspólnika w zyskach i stratach określona w art. 867 k.c. Zagadnienie zysku (straty) ma związek z celem zarobkowym spółki. Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach (np. według wartości wkładów wspólników). Można zwolnić niektórych wspólników w całości lub części od udziału w stratach (nie wpływa to na solidarną odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki). Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach. Postanowienie naruszające ten zakaz jest nieważne.
Jeżeli w umowie spółki nie zostanie ustalony stosunek udziału wspólnika w stratach, to wtedy - w razie wątpliwości - ustalony w niej stosunek udziału w zyskach odnosi się także do udziału w stratach. Żądanie podziału i wypłaty zysków może być zgłoszone przez każdego wspólnika dopiero po rozwiązaniu spółki.
Wzór umowy spółki cywilnej
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
PODSTAWA PRAWNA
n Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).
JULIA SEMENA