Ministerstwo Finansów przypomina, że pierwszym rokiem za który rozliczaliśmy PIT był rok 1992. Wcześniej bezpośredni kontakt z urzędami skarbowymi mieli przede wszystkim przedsiębiorcy i księgowi z zakładów pracy. Przed 1992 rokiem zdecydowaną większość Polaków rozliczali pracodawcy.
Ustawa o PIT zastąpiła pięć podatków funkcjonujących w gospodarce centralnie planowanej i wprowadziła powszechne opodatkowanie dochodów osobistych.
Głównym celem regulacji było stworzenie systemu podatkowego odpowiadającego potrzebom gospodarki wolnorynkowej oraz standardom państw Europy Zachodniej. Na przestrzeni lat przepisy samej ustawy podlegały nieustannym modyfikacjom. W ciągu 20 ostatnich lat ustawa o PIT nowelizowana była około 150 razy.
Zdaniem MF liczba oraz ich częstotliwość pokazują na szybkie tempo przemian jakie w ciągu dwóch ostatnich dekad dokonały się w Polsce. Trzeba jednak zauważyć, że tak liczne zmiany są dowodem na brak przemyślanej legislacji podatkowej.
Ministerstwo zauważa,że początkowo podatek dochodowy, obok pełnienia funkcji fiskalnej, oddziaływał również pobudzająco na zachowania podatników. Wpływał na przykład na rozwój budownictwa mieszkaniowego poprzez wprowadzoną ulgę z tytułu wydatków na własne cele mieszkaniowe.
Od 2009 r. obowiązuje skala podatkowa z najmniejszą liczbą stawek podatkowych (tylko dwie 18% i 32%) i najniższą stawką dla pierwszego przedziału dochodów (18%). Stawki zmieniano trzy razy w 1994 r. (21-33-45 proc.), w 1997 r. (20-33-44 proc), w 1998 r. (19-30-40 proc). Warto dodać, że obecnie PIT jest de facto podatkiem linowym, bo wg stawki 18% rozlicza się ponad 98% podatników. A tak w rzeczywistości po odliczeniu ulg efektywna stawka PIT wynosi (średnio) niecałe 14 proc.
Trzeba wiedzieć, że obok zasad opodatkowania przy zastosowaniu skali podatkowej PIT istnieją jeszcze inne formy płacenia podatku: u źródła, tj. bezpośrednio przez podmiot dokonujący danego świadczenia (np. podatek od wygranych), za pomocą karty podatkowej oraz ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (dla osób prowadzących działalność gospodarczą w niewielkim zakresie).
Przedsiębiorcy mają ponadto prawo wyboru opodatkowania dochodów przy zastosowaniu jednej 19% stawki podatku zamiast progresywnej skali podatkowej. Opodatkowaniu według jednej 19% stawki podatku podlegają również dochody z kapitałów pieniężnych.
W zależności od wyboru danego sposobu opodatkowania obowiązuje sześć różnych formularzy (PIT-28, PIT-37, PIT-36, PIT-36L, PIT-38, PIT-39). Co roku obowiązek rozliczenia się z urzędem skarbowym wypełnia około 25 milionów podatników.
Efektywnie odliczamy ulgi w PIT
Już na przykładzie samych formularzy widać dynamikę chaos przemian. Na początku formularze podatkowe dostępne były tylko w urzędzie skarbowym. Teraz można je znaleźć na stronach internetowych, a także rozliczyć podatek przez Internet. Wielu podatników zaczęło więc oszczędzać swój czas i pieniądze składając zeznanie podatkowe w tej formie. Od stycznia 2011 r. można już bowiem składać wszystkie zeznania roczne przez Internet bez konieczności posiadania kwalifikowanego podpisu elektronicznego a także korektę deklaracji. W tym roku z tej możliwości skorzystało ponad milion osób.
Zdaniem Ministra Finansów w przyszłości nie da się uniknąć kolejnych zmian w zakresie opodatkowania dochodów osób fizycznych. Nowe rozwiązania mają jednak być ukierunkowane na dalszą poprawę efektywności, prostoty i przejrzystości systemu podatkowego, a także zachęcić podatników do aktywnego uczestniczenia w życiu gospodarczym kraju.
Warto też zauważyć, że nie wszyscy są zwolennikami PIT, a OECD zaleca zmniejszanie udziału podatków bezpośrednich (takim jest PIT) w dochodach budżetów państw członkowskich, na rzecz podatków pośrednich (konsumpcyjnych), jak w szczególności VAT.
Źródło: Ministerstwo Finansów