Istotą sprawy rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy było wyjaśnienie, w jakim terminie przedawnia się roszczenie o zapłatę rekompensaty za koszty odzyskiwania należności przewidziane w art. 10 ust. 1 z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (taka rekompensata – w zależności od wysokości odzyskiwanego długu może wynosić 40, 70 albo 100 euro, przeliczanego na złote według średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne). Wątpliwości co do terminu przedawnienia takiej rekompensaty miał Sąd Okręgowy w Warszawie, który postanowił zwrócić się do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego. W sprawie dłużnik dopuścił się opóźnienia i wierzyciel uzyskał prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, jak również do omawianej rekompensaty. Zawarta między przedsiębiorcami umowa była jednak umową sprzedaży, z której roszczenia przedawniają się w terminie 2 lat, co wynika z 554 k.c. Z kolei żaden przepis nie reguluje szczególnego terminu przedawnienia dla rekompensaty. Wątpliwość pytającego sądu dotyczyła tego, czy okres przedawnienia wynoszący 2 lata (dla zawartej umowy sprzedaży) dotyczy także rekompensaty, czy też okres przedawnienia roszczenia o zapłatę rekompensaty jest inny.
W uchwale z 30 września 2021 r. (III CZP 37/20) Sąd Najwyższy przyjął:
„Termin przedawnienia roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności, opartego na art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (poprzednio pod nazwą: ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych; tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 118), określa art. 118 k.c.”
Wspomniany przez Sąd Najwyższy art. 118 k.c. przewiduje ogólny termin przedawnienia roszczeń, który znajduje zastosowanie wtedy, gdy żaden inny przepis nie wskazuje na inny termin przedawnienia jakiegoś roszczenia. Zgodnie z art. 118 k.c. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Na podstawie zacytowanego art. 118 k.c. roszczenie o zapłatę rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w transakcjach handlowych – jako roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – wynosi 3 lata. Żaden inny przepis ustawy nie określa odmiennego terminu przedawnienia dla omawianej rekompensaty. Słusznie Sąd Najwyższy zaakcentował powyższą uchwałą, że roszczenie o zapłatę rekompensaty nie jest roszczeniem wynikającym z konkretnego typu umowy, ale roszczeniem przysługującym w transakcjach handlowych. Nie jest dlatego istotne, czy przedsiębiorcy zawierają umowę sprzedaży, umowę dostawy, umowę o dzieło czy jakąś umowę nienazwaną. Niezależnie, jaki termin przedawnienia prawo przewiduje dla takiej umowy, termin przedawnienia roszczenia o rekompensatę wynosi w każdym przypadku 3 lata.
Komentarz eksperta: Stanowisko zawarte przez Sąd Najwyższy nie budzi w mojej ocenie wątpliwości. Jako że ustawodawca nie przewidział odrębnego terminu przedawnienia dla rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w transakcjach handlowych, właściwe jest zastosowanie ogólnego terminu 3 lat dla roszczeń związanych z działalnością gospodarczą (zgodnie z art. 118 k.c.). Uzasadnienie uchwały nie jest jeszcze dostępne, a być może odpowie na inny problem, który być może Sąd Najwyższy rozpatrywał w tej sprawie. Mianowicie, czy wspomniana rekompensata ma akcesoryjny charakter czy niezależny od należności z transakcji handlowej. Trzeba pamiętać, że także na gruncie terminu przedawnienia odsetek ustawowych za opóźnienie Sąd Najwyższy wskazywał, że odsetki te przedawniają się zgodnie z art. 118 k.c., jednak z uwagi na ich akcesoryjny charakter, przedawnienie następuje najpóźniej w chwili przedawnienia należności głównej (tak np. w uchwale 7 sędziów SN z dnia 26 stycznia 2005 r., III CZP 42/04). Być może Sąd Najwyższy kwestię tę również rozpatrywał i odniesie się do niej w pisemnym uzasadnieniu, skoro z opisu sprawy wynika, że termin przedawnienia dla należności głównej (z umowy sprzedaży) ulegał przedawnieniu.