Czym jest niewypłacalność
Należy pamiętać, że podstawą ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika rozumiana jako utrata zdolności do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące).
Nie ma znaczenia, czy spółka z o.o. nie reguluje płatności wobec jednego czy też większej ilości wierzycieli – w obydwu scenariuszach członek zarządu spółki jest zobowiązany do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości – tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w swoim wyroku z 9 czerwca 2022 r. w sprawie prowadzonej pod sygnaturą III FSK 276/22
Zaległości podatkowe VAT w spółce z o.o.
Sprawa dotyczyła zaległości podatkowych spółki z o.o. z tytułu podatku od towarów i usług. Nie były one regulowane terminowo w okresie obejmującym dziewięć miesięcy, a zobowiązania te nie mogły zostać zaspokojone na drodze egzekucji. Wobec powyższego, organ administracji uznał, że istnieją przesłanki do wydania rozstrzygnięcia stwierdzającego solidarną odpowiedzialność prezesa zarządu spółki za nieuiszczone zobowiązania publicznoprawne. Pomimo zaskarżenia najpierw decyzji, a następnie wyroku pierwszoinstancyjnego przez prezesa spółki, zarówno organ drugiej instancji, jak i Wojewódzki Sąd Administracyjny podzieliły pierwotny punkt widzenia organu i sprawa po wniesieniu skargi kasacyjnej trafiła do NSA. Skarżący opierał swoją argumentację na poglądzie, zgodnie z którym, spółka nie spełniała przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości, jako, że miała wyłącznie jednego wierzyciela.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał za chybione twierdzenia skarżącego. NSA w uzasadnieniu omawianego wyroku wskazał w ślad za przepisem art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, że przesłanką, która zwalnia członka zarządu spółki z o.o. z odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania spółki w czasie pełnienia przez niego funkcji jest wykazanie, że został przez niego we właściwym czasie złożony wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub wszczęto postępowanie układowe albo, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszeniu upadłości lub postępowania układowego miało miejsce bez jego winy. Dodatkową możliwością obrony przez członka zarządu w takiej sytuacji jest wskazanie przez niego mienia spółki, z którego można w drodze egzekucji zaspokoić istniejące i wymagalne wierzytelności.
Niewykonywanie zobowiązań finansowych spółki
Co szczególnie podkreślił NSA, nie ma znaczenia dla oceny takiej sytuacji, czy spółka nie wykonuje wszystkich, czy też tylko poszczególnych zobowiązań pieniężnych, a także to, jaka jest ich wielkość. W rozwinięciu, NSA dotknął istoty sprawy wskazując, że stan niewypłacalności dłużnika (a więc braku/utraty zdolności płatniczej) ma miejsce także, gdy dłużna spółka nie zaspakaja swojego jedynego, wyłącznego wierzyciela. Również wtedy aktualizuje się obowiązek członka zarządu tejże spółki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Inna wykładnia przepisów prowadziłaby do nieuzasadnionego uprzywilejowania członków zarządów tych spółek, które mają jednego tylko wierzyciela np. Skarb Państwa. Członkowie zarządów innych spółek byliby w takim przypadku traktowani mniej korzystnie wbrew obowiązującym przepisom.
NSA w myśl zasady równości wobec prawa, sprawiedliwościowo nie pozwala na nieuzasadnione i pozbawione podstaw prawnych różnicowanie sytuacji członków zarządu niewypłacalnych spółek w zależności od ich zindywidualizowanej sytuacji na rynku. Omawiane orzeczenie stanowi kontynuację linii orzeczniczej NSA wypracowanej przez ostatnie lata. Najnowsze jest kolejnym po orzeczeniach NSA z dnia 6 marca 2020 r. (II FSK 2144/19) i z dnia 6 czerwca 2017 r. (I FSK 1951/15), które w słuszny sposób nie daje członkom zarządów spółek (obecnym lub byłym) możliwości dowolnej interpretacji przepisów w omawianym przez sąd zakresie.
Autor: radca prawny Jakub Gaweł, Kancelaria Oniszczuk & Associates