Wniosek należy złożyć najlepiej do najbliższej komisji kwalifikacyjnej. Ogólny zakres wiedzy, jaki trzeba mieć, przystępując do egzaminu, określa rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (dalej: rozporządzenie), a bardziej szczegółowo powinna określić komisja przed egzaminem.
Osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci muszą spełniać wymagania kwalifikacyjne określone przepisami prawa dla stanowisk pracy, na których wykonuje się prace w zakresie konserwacji, remontów, montażu i prace kontrolno-pomiarowe (eksploatacja) oraz w zakresie dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.
Rozporządzenie jest podstawowym aktem prawnym, które określa:
• jakie kwalifikacje należy posiadać, aby wykonywać określone rodzaje prac,
• jaką wiedzą muszą wykazać się osoby, które ubiegają się o nabycie kwalifikacji,
• tryb przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego i
• jednostki, przy których powołuje się komisje kwalifikacyjne, a także
• wysokość opłat, jakie wiążą się ze sprawdzaniem kwalifikacji.
Rozporządzenie określa także wzór świadectwa kwalifikacyjnego.
Zakres wiedzy
Wiedza, jakiej wymaga się od osób zajmujących się eksploatacją lub dozorem urządzeń, instalacji sieci jest związana z pracami, jakie są na tych stanowiskach pracy wykonywane oraz z potencjalnymi zagrożeniami, które podczas wykonywania prac mogą wystąpić. I tak, osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci, w celu uzyskania świadectwa kwalifikacyjnego muszą wykazać się wiedzą na temat:
• zasad budowy, działania oraz warunków technicznych obsługi urządzeń, instalacji i sieci,
• zasad eksploatacji oraz instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci,
• zasad i warunków wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych,
• zasad i wymagań bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej oraz umiejętności udzielania pierwszej pomocy,
• instrukcji postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia bezpieczeństwa obsługi urządzeń lub zagrożenia życia, zdrowia i środowiska.
Natomiast osoby zajmujące się dozorem nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci zobowiązane są znać:
• przepisy dotyczące przyłączania urządzeń i instalacji do sieci, dostarczania paliw i energii oraz prowadzenia ruchu i eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci,
• przepisy i zasady postępowania przy programowaniu pracy urządzeń, instalacji i sieci, z uwzględnieniem zasad racjonalnego użytkowania paliw i energii,
• przepisy dotyczące eksploatacji, wymagań w zakresie prowadzenia dokumentacji technicznej i eksploatacyjnej oraz stosowania instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci,
• przepisy dotyczące budowy urządzeń, instalacji i sieci oraz norm i warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać te urządzenia, instalacje i sieci,
• przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, z uwzględnieniem udzielania pierwszej pomocy oraz wymagań ochrony środowiska,
• zasady postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia bezpieczeństwa ruchu urządzeń przyłączonych do sieci,
• zasady dysponowania mocą urządzeń przyłączonych do sieci,
• zasady i warunki wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych.
Komisje kwalifikacyjne
Sprawdzeniem kwalifikacji zajmują się powoływane w tym celu komisje kwalifikacyjne. Sprawdzenie kwalifikacji i ich potwierdzenie następuje na wniosek osób zainteresowanych uzyskaniem stosownych uprawnień lub na wniosek pracodawcy zatrudniającego te osoby.
Wniosek o sprawdzenie kwalifikacji musi zawierać:
• dane personalne osoby ubiegającej się o sprawdzenie posiadanych kwalifikacji (imię i nazwisko, data i miejsce urodzenia, numer PESEL lub numer dokumentu tożsamości, adres zamieszkania),
• informacje na temat posiadanego wykształcenia,
• informacje o przebiegu pracy zawodowej, wykonywanego aktualnie zawodu oraz
• informacje o rodzaju i zakresie wnioskowanych uprawnień.
Wniosek powinien zawierać także nazwę i adres pracodawcy. Należy do niego dołączyć również wykaz posiadanych świadectw kwalifikacyjnych oraz potwierdzenie uiszczenia opłaty za przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego.
Komisje te mogą być powoływane przez Prezesa Regulacji Energetyki:
• w przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 200 osób wykonujących prace w zakresie eksploatacji i dozoru urządzeń instalacji i sieci energetycznych,
• przy stowarzyszeniach naukowo-technicznych, jeżeli statuty tych stowarzyszeń zawierają postanowienia określające zakres wykonywanej działalności na rzecz gospodarki energetycznej.
W jednostkach podległych ministrom lub szefom agencji komisje powołuje właściwy minister lub szef agencji. Najpopularniejszymi komisjami, cieszącymi się dobrą renomą, są komisje przy oddziałach Stowarzyszenia Elektryków Polskich, tzw. komisje SEP-owskie.
Egzamin
Sprawdzenie posiadania kwalifikacji do zajmowania się eksploatacją lub dozorem urządzeń, instalacji i sieci przeprowadza się w formie egzaminu ustnego. Zdaje się go przed zespołem egzaminacyjnym powołanym spośród członków komisji kwalifikacyjnej. Komisja kwalifikacyjna ustala szczegółową tematykę egzaminu. Powiadamia ona również osoby ubiegające się o potwierdzenie kwalifikacji o terminie egzaminu z co najmniej 14-dniowym wyprzedzeniem. Powiadomienie musi nastąpić w formie pisemnej.
Egzamin przeprowadza się w formie ustnej, a z jego przebiegu sporządza się protokół. Wynik egzaminu może być albo 'pozytywny' albo „negatywny”. Dokumentację z przeprowadzonego egzaminu przekazuje się przewodniczącemu komisji.
Przewodniczący komisji odpowiada za właściwe przygotowanie egzaminów, a więc za terminowe powiadomienie osób egzaminowanych, prawidłowe powołanie zespołów egzaminacyjnych, sprawdzenie, czy złożone wnioski zawierają wszystkie niezbędne informacje oraz czy dołączone zostały wymagane przepisami dokumenty. Przewodniczący zespołu odpowiada natomiast za prawidłowy przebieg egzaminu, w tym przeprowadzenie głosowania decydującego o wyniku egzaminu.
Świadectwo kwalifikacyjne
Po przeprowadzeniu egzaminu, zakończonego wynikiem pozytywnym, w ciągu 14 dni komisja wydaje świadectwo kwalifikacyjne. Świadectwo musi zawierać oznaczenie komisji kwalifikacyjnej - w tym jej nazwę, adres i numer.
Świadectwo potwierdza uprawnienia do zajmowania się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci na stanowisku dozoru lub eksploatacji. W świadectwie zawarte są informacje na temat przeprowadzonego egzaminu oraz dane personalne osoby, której uprawnienia zostały potwierdzone. Dokument ten jednoznacznie określa, iż osoba w nim wymieniona spełnia wymagania kwalifikacyjne do wykonywania pracy na stanowisku dozoru lub eksploatacji, a także określa zakres prac (np. obsługa, konserwacja, remont, montaż, wykonywanie prac kontrolno-pomiarowych). Na świadectwie znajdują się także informacje, dla jakich rodzajów urządzeń, instalacji i sieci zostały potwierdzone kwalifikacje. Świadectwo kwalifikacji ważne jest 5 lat.
Podstawa prawna:
• Ustawa z 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (DzU z 2006 r. nr 89, poz. 625 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (DzU nr 89, poz. 828 ze zm.).
Andrzej Strzałkowski