Przedsiębiorcy handlujący z firmami zagranicznymi narażają się na liczne ryzyka. Polegają one nie tylko na niebezpieczeństwach związanych z możliwością nieotrzymania zapłaty za towary, ale także ze zmiennością kursu walutowego czy z zagrożeniami politycznymi. Jednak przed tym wszystkim można się ubezpieczyć.
Ubezpieczenia gospodarcze są istotnym narzędziem na rynku. Usługi tego typu są oferowane przez liczne firmy ubezpieczeniowe prywatne oraz przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A., spółkę utworzoną przez Skarb Państwa i Bank Gospodarstwa Krajowego.
Ubezpieczenie kredytu kupieckiego
Ubezpieczenie kredytu kupieckiego zabezpiecza krótkoterminowe należności wynikające z ryzyka niewystąpienia płatności w terminie zawartym w umowie. Jego warunki są wyjątkowo korzystne. Ubezpieczeniu mogą podlegać wybrane lub wszystkie transakcje przedsiębiorstwa, wypłacane są nawet niskie kwoty odszkodowania, a cena składki może obejmować, oprócz samego ubezpieczenia, także opłaty związane z oceną wiarygodności naszego partnera oraz koszty windykacji niewypłaconych należności.
Ubezpieczenie kredytu dostawcy
Ubezpieczeniu temu podlegają kredyty kupieckie, których okres spłaty jest wydłużony do co najmniej dwóch lat. Ubezpieczony otrzymuje wypłatę, jeśli po ustalonym okresie nie otrzyma płatności lub, w przypadku jednostronnego zerwania kontraktu przez importera, nie zostaną pokryte koszty poprzedzające wysyłkę towaru lub realizację usług.
Ubezpieczenie ryzyka kursowego
Ryzyko kursowe należy do podstawowych zagrożeń związanych z zawieraniem transakcji zagranicznej. Jego eliminacja jest możliwa wyłącznie gdy kontrakt jest rozliczany w walucie krajowej - wówczas całość ryzyka jest przenoszona na naszego kontrahenta. Istnieje jednak wiele sposobów na znaczne jego ograniczenie, od kontraktów i swapów opierających na waluty, przez opcje po ubezpieczenie.
Udzielenie kredytu kupieckiego i wydłużanie jego okresu jest elementem wpływającym w znacznym stopniu na zwiększenie się ryzyka strat finansowych. Ubezpieczenie ryzyka kursowego ogranicza niekorzystne zmiany kursu euro do złotówki. Mają one znaczenie zarówno w przypadku otrzymania zapłaty bezpośrednio od importera naszego produktu, jak i wówczas, gdy otrzymywana płatność jest następstwem wypłaty odszkodowania. Ubezpieczony otrzymuje odszkodowanie, gdy niekorzystna zmiana kursu w dniu otrzymania płatności mieści się w przedziale od 2% do 15% wobec ceny, jaką należało zapłacić za 1 euro w dniu wystawienia faktury.
Ubezpieczenie ryzyka politycznego
Ostatnim z ryzyk jest ryzyko polityczne. Występuje ono przede wszystkim w wypadku zawierania transakcji z przedsiębiorstwami działającymi w krajach politycznie niestabilnych, w których możliwa jest ingerencja państwa w gospodarkę. Ubezpieczenia z tego zakresu obejmują przede wszystkim zagrożenia związane ze:
• zmianą przepisów prawnych w kraju kontrahenta na uniemożliwiające wykonanie kontraktu lub zmniejszające jego rentowność,
• zmianą przepisów prawnych w Polsce utrudniające realizację kontraktu,
• moratorium płatniczym,
• uniemożliwieniem transferu należności,
• zwłoką w wypełnianiu zobowiązań płatniczych przez dłużnika publicznego lub gwaranta,
• jednostronnym zerwaniem kontraktu objętego ubezpieczeniem.
Oprócz ubezpieczeń, wiele zakładów ubezpieczeniowych oferuje także gwarancje ubezpieczeniowe. Gwarancje udzielane przez zakłady ubezpieczeniowe zwiększają wiarygodność firmy bez obciążania jego linii kredytowej. Mogą one stanowić przyrzeczenie pokrycia wadium występującego przy przetargu, zwrotu zaliczki czy należytego wykonania kontraktu. Ponadto gwarancje celne i akcyzowe pozwalają na zrezygnowanie z zamrożenia własnych środków przeznaczonych na ten cel.
Bank Gospodarstwa Krajowego oferuje ponadto dopłaty do oprocentowania kredytów eksportowych. Program ten, skierowany do firm sprzedających swoje produkty za granicą, ma zwiększyć opłacalność tych transakcji w przypadku, gdy przedsiębiorstwo to skorzysta z średnio- i długoterminowych (co najmniej 2-letnich) kredytów eksportowych o stałym oprocentowaniu. Podstawą jest stopa referencyjna oprocentowania rynkowego CIRR. Stopa ta, ogłaszana przez Sekretariat OECD, określa minimalny poziom oprocentowania kredytów eksportowych. Skorzystanie z programu oznacza, że w przypadku, gdy rynkowa stopa przekracza stopę CIRR, instytucja udzielająca kredytu otrzymuje dopłaty z BGK. W przeciwnym wypadku - przepływ pieniądza następuje w drugą stronę.
Z transakcjami zawieranymi z zagranicznymi partnerami związanie są jednak potencjalnie większe zagrożenia. Oprócz ryzyka opóźnienia lub niewystąpienia płatności, występują inne niebezpieczeństwa mogące w znacznym stopniu wpłynąć na wykonanie kontraktu. Korzystanie z obcej waluty, w razie niekorzystnej zmiany kursu, może w znacznym stopniu obniżyć rentowność transakcji. Przykładem tego, oczywiście w wyolbrzymionym stopniu, był problem opcji walutowych. Zagrożenia wynikające z niestabilnej sytuacji politycznej, centralnego sterowania gospodarek lub innych form ingerencji państwa w rynek także mogą ograniczyć lub wręcz uniemożliwić realizację kontraktu. W przypadku kilku transakcji na dużą kwotę zawartych z przedsiębiorstwami, których siedziba mieści się w jednym kraju, realizacja takiego ryzyka mogłaby doprowadzić do poważnych utrudnień w płynności finansowej, a w konsekwencji także do upadłości przedsiębiorstwa.
Korzystanie z ubezpieczeń, dopłat czy gwarancji nie jest obowiązkiem przedsiębiorców. Jednak warto wiedzieć, że istnieją tego typu rozwiązania, mogące w znacznym stopniu wpłynąć na zawarcie, realizację i rentowność zawieranych transakcji.
Eliza Smyrgała