Rodzimi przedsiębiorcy coraz częściej stają do przetargów na inwestycje współfinansowane ze środków Unii Europejskiej na kwoty, które do tej pory były dla nich nieosiągalne. Zarobek jest większy, ale z drugiej strony rośnie też ryzyko niepowodzenia.
- Gdy trafia do nas firma, która stara się o gwarancję ubezpieczeniową, bo wygrała duży przetarg, nie ograniczamy się do analizy jej finansów, ale też staramy się zidentyfikować jej słabe punkty, które mogą przeszkodzić w realizacji całego przedsięwzięcia - mówi Elwira Ostrowska-Graczyk, dyrektor biura ubezpieczeń finansowych w PZU.
Szanse zrealizowania zadania
Dodaje, że w swojej praktyce miała już przypadki, gdy stosunkowo mała firma wygrała duży przetarg. Gdy jej właściciel zgłosił się po gwarancję dobrego wykonania kontraktu, PZU dokonało analizy ryzyka. Niestety często okazywało się, że są bardzo małe szanse na realizację kontraktu przez daną firmę i dopiero ubezpieczyciel próbował uświadomić przedsiębiorcy, że może sobie nie poradzić z zadaniem. To istotne ryzyko, bo nawet jeśli ubezpieczyciel wypłaci inwestorowi kwotę wynikającą z gwarancji, to i tak zażąda jej zwrotu od wykonawcy, który nie sprostał powierzonemu zadaniu. Jakie elementy ryzyka są dla ubezpieczyciela najistotniejsze?
- Zdecydowanie brak odpowiedniego doświadczenia w realizacji dużych zamówień i nieposiadanie odpowiedniej do tego kadry - mówi Elwira Ostrowska-Graczyk.
Zagwarantowanie wykonania
Wyjaśnia, że generalne wykonanie hotelu na 50 miejsc i takiego na 500 wymaga stosowania zupełnie innych procedur i większego doświadczenia zarówno ze strony właściciela firmy, jak i jego pracowników. Ponieważ o dobrych fachowców coraz trudniej, przystępowanie do przetargu bez choćby perspektyw na zatrudnienie odpowiednich specjalistów jest zbyt dużym ryzykiem dla wykonawcy. Powinien on mieć też już wytypowanych podwykonawców, bo obecnie znalezienie takich z odpowiednim doświadczeniem jest trudne.
- Z tego powodu inwestorzy coraz częściej wymagają od wykonawców gwarancji zapłaty za roboty budowlane dla podwykonawców - mówi Elwira Ostrowska-Graczyk.
Uwalnianie limitu kredytowego
Chodzi o uniknięcie sytuacji, w której podwykonawcy zejdą z placu budowy, bo wykonawca nie zapłacił im za wykonaną pracę, gdyż zaangażował swoje środki np. w realizację kolejnego wygranego przetargu. To dosyć drogie ubezpieczenie, w zależności od firmy kosztuje 2-4 proc. kwoty gwarancji.
Dla wykonawców oznacza to, że mają coraz bardziej ograniczone możliwości kredytowania się u podwykonawców. Stąd pojawia się kolejny istotny element ryzyka, czyli problemy z pozyskaniem finansowania wykonania kontraktu.
- Kwoty kontraktów są coraz wyższe, co za tym idzie coraz wyższe są limity kredytowe, o które starają się przedsiębiorcy w bankach - mówi Elwira Ostrowska-Graczyk.
Dlatego towarzystwa widzą coraz większe zainteresowanie gwarancjami ubezpieczeniowymi. W ten sposób przedsiębiorcy uwalniają sobie limity kredytowe w bankach, które nie mogą przekraczać pewnego poziomu zaangażowania w kredytowanie jednej firmy i jednocześnie wystawiania jej gwarancji bankowej. Jest to o tyle uzasadnione, że gwarancja ubezpieczeniowa jest w pełni akceptowalnym zabezpieczeniem realizacji kontraktów finansowanych z unijnych kontraktów.
LEPIEJ NIE ŁĄCZYĆ GWARANCJI
Inwestorzy publiczni coraz częściej domagają się zabezpieczenia należytego wykonania kontraktu, usunięcia wad lub usterek oraz płatności na rzecz podwykonawców w ramach jednej gwarancji. To błąd, bo ewentualna realizacja gwarancji w zakresie płatności może spowodować znaczne obniżenie limitu odpowiedzialności towarzystwa z tytułu należytego wykonania prac objętych umową. Efekt może być taki, że gdy przyjdzie do realizacji z tytułu niewłaściwie wykonanych prac, limit może okazać się niewystarczający. Dlatego lepiej korzystać z odrębnych gwarancji, które będą zabezpieczały zarówno należyte wykonanie umowy, jak i zapłatę podwykonawcom.
CZYNNIKI RYZYKA
Najważniejsze czynniki ryzyka związane z wykonaniem kontraktu to:
• brak doświadczenia w realizacji dużo większych kontraktów
• brak fachowców z odpowiednim doświadczeniem, w tym kłopoty ze znalezieniem podwykonawców
• problemy z uzyskaniem finansowania wykonania kontraktu.
GWARANCJE REALIZACJI INWESTYCJI
Do ważniejszych gwarancji przy realizacji inwestycji zalicza się:
• gwarancję należytego wykonania kontraktu - jej istotą jest zabezpieczenie właściwego wykonania zobowiązań przez dłużnika. Wysokość gwarancji zwykle nie przewyższa 20 proc. wartości kontraktu zabezpieczanego gwarancją;
• gwarancję właściwego usunięcia wad lub usterek - zobowiązanie do zapłacenia określonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy po wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy okaże się, że wykonane dzieło lub prace budowlane mają wady, których wykonawca nie usunął na żądanie inwestora;
• gwarancję ubezpieczeniową zapłaty za roboty budowlane - zabezpiecza interesy wykonawcy w przypadku braku terminowej zapłaty za wykonanie robót budowlanych (w rozumieniu przepisów prawa budowlanego);
• gwarancję zapłaty za roboty budowlane podwykonawcom przez generalnego wykonawcę wystawianą na rzecz inwestora, który solidarnie z generalnym wykonawcą odpowiada za płatności podwykonawcom;
• gwarancję zwrotu zaliczki - zabezpiecza zwrot nierozliczonej w formie wykonania prac zaliczki. Cechą charakterystyczną jest to, że suma gwarancyjna opiewa zazwyczaj na 100 proc. wartości udzielonej zaliczki.
MARCIN JAWORSKI
marcin.jaworski@infor.pl