Już od 1 października 2025 roku w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny. Choć dla wielu konsumentów oznacza to przede wszystkim zwrot pieniędzy za plastikowe butelki i puszki, za jego działaniem stoi precyzyjnie zaprojektowany mechanizm. Jednym z kluczowych, choć często niedostrzeganych elementów są kody kreskowe – to właśnie one umożliwiają identyfikację opakowań i prawidłowe naliczanie kaucji.
- Dlaczego kody kreskowe mają znaczenie w systemie kaucyjnym?
- Wiarygodna baza danych – fundament systemu
- Co widzi konsument, a czego nie widać?
- W stronę kodów 2D – przyszłość systemu
- Technologia, która działa w tle
Dlaczego kody kreskowe mają znaczenie w systemie kaucyjnym?
Kiedy wrzucamy pustą butelkę lub puszkę do maszyny kaucyjnej, oczekujemy prostego procesu: identyfikacja – potwierdzenie – zwrot kaucji. Ale skąd system wie, że dane opakowanie faktycznie podlega zwrotowi? Kluczową rolę odgrywa tutaj kod kreskowy EAN zawierający unikalny numer produktu GTIN. Ten charakterystyczny ciąg pionowych pasków i cyfr to globalny standard opracowany przez organizację GS1. Dzięki niemu każdy produkt ma swój „numer rejestracyjny”.
Kod kreskowy pozwala maszynie automatycznie sprawdzić, czy opakowanie znajduje się na liście tych objętych kaucją. Jeśli tak – system nalicza kwotę i rejestruje zwrot. Jeśli nie – informuje użytkownika, że dane opakowanie nie kwalifikuje się do kaucji.
Wiarygodna baza danych – fundament systemu
Sam kod kreskowy to jednak za mało – musi on być wcześniej zarejestrowany w wiarygodnej bazie danych. Prawidłowość numerów GTIN weryfikowana jest w globalnej bazie GS1, dostępnej na platformie eProdukty [1], która zawiera już ponad 600 milionów artykułów.
Aby odróżnić produkt objęty kaucją od jego wcześniejszej wersji bez kaucji, producenci napojów i opakowań zobowiązani są do nadania nowego numeru GTIN i zarejestrowania go w bazie GS1. GS1 Polska rozbudowała bazę o kluczowe atrybuty potrzebne do jednoznacznej identyfikacji produktów kaucyjnych.
Co widzi konsument, a czego nie widać?
Dla konsumenta system kaucyjny powinien być prosty i intuicyjny. Ale za tą prostotą stoi zaawansowana warstwa informacyjna, której użytkownicy na co dzień nie zauważają. To właśnie dzięki spójnym standardom identyfikacji można uniknąć pomyłek, oszustw i nieporozumień – np. prób zwrotu nieuprawnionych opakowań. Dlatego czytelny i nieuszkodzony kod kreskowy jest dziś równie ważny, jak paragon czy etykieta z datą ważności. To on „odblokowuje” zwrot kaucji.
To trochę jak w lotnictwie – pasażer widzi samolot, ale nie widzi całej infrastruktury radarowej i informatycznej, która umożliwia bezpieczny lot. W systemie kaucyjnym „radarem” jest kod kreskowy. Bez niego ani maszyna, ani system nie wiedziałby, co zrobić z opakowaniem.
W stronę kodów 2D – przyszłość systemu
Od 2027 roku wszystkie punkty sprzedaży detalicznej i hurtowej w Europie powinny być przygotowane do obsługi kodów dwuwymiarowych – takich jak GS1 QR czy GS1 DataMatrix. Te nowoczesne rozwiązania – opracowywane i dostarczane przez GS1 – pozwalają na przekazywanie większej ilości informacji i mogą w przyszłości zwiększyć bezpieczeństwo systemu kaucyjnego, np. poprzez unikalną identyfikację każdej sztuki opakowania.
Choć obecnie w Polsce stosowane są tradycyjne kody EAN – podobnie jak w innych funkcjonujących już systemach kaucyjnych w Europie – warto wiedzieć, że system jest przygotowywany na dalszy rozwój i integrację z nowoczesnymi technologiami.
Technologia, która działa w tle
System kaucyjny to nie tylko ekologia – to także technologia i standardy. Dzięki GS1 i kodom EAN cały mechanizm może działać szybko, sprawnie i bez pomyłek. Nawet jeśli tego nie widzimy, to właśnie kod kreskowy jest kluczem do odzyskania kaucji.
[1] eProdukty to baza produktowa stworzona przez organizację GS1 – jedyny podmiot nadający prawidłowe i unikalne numery GTIN (kody EAN). Baza eProdukty jest rzetelnym źródłem pozyskiwania danych produktowych z całego świata. Pozwala zweryfikować jakość i poprawność danych gromadzonych w katalogach własnych. Serwis udostępnia kilka podstawowych atrybutów produktowych. Ich fundamentem jest numer GTIN (kod EAN) nadany przez GS1, który umożliwia jednoznaczną identyfikację produktu. Baza danych zawiera ponad 600 milionów produktów z całego świata.
Autor: Hanna Walczak, ekspert GS1 Polska