Jeden błąd podczas tworzenie prawa spowodował, że ubieganie się o unijne dotacje stało się trudniejsze. Do tej pory przedsiębiorca lub inny beneficjent, który wygrał konkurs o grant z UE i chciał podpisać umowę o dofinansowanie inwestycji, musiał złożyć do urzędu zabezpieczenie w formie weksla in blanco. To najtańszy i dostępny dla każdego sposób ustanowienia zabezpieczenia. Dla urzędników była to gwarancja, że beneficjent dotrzyma warunków umowy i nie zniknie z unijnymi pieniędzmi.
Obecnie weksel już nie wystarczy. Jeśli ktoś otrzyma z UE więcej niż 1 mln zł, to będzie potrzebował poważniejszych zabezpieczeń. W grę wchodzą m.in. hipoteka, zastaw rejestrowy, przewłaszczenie rzeczy, gwarancje bankowe, ubezpieczeniowe lub poręczenie ze strony funduszy poręczeniowych. Jeśli ktoś nie będzie mógł ich przedstawić, to niestety będzie musiał pożegnać się z unijnymi pieniędzmi. Dodatkową niespodzianką jest to, że jeśli nawet dostarczy zabezpieczenie, to odbierze je dopiero po kilka latach od zakończenia inwestycji.
Zaczęło się od zaliczek
Wszystko przez niefortunne sformułowania w rozporządzeniu w sprawie wydatków związanych z realizacją programów operacyjnych. Wprowadziło ono instytucję zaliczek, czyli możliwości uzyskania części unijnej dotacji z góry. Jednocześnie zostało tak napisane, że bocznymi drzwiami do systemu wdrażania pieniędzy z UE dostał się wymóg ustanowienia i wniesienia przez beneficjentów kosztownych i surowych zabezpieczeń.
Sprawa wyszła na jaw, gdy Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości opublikowała wzory umów o dofinansowanie na potrzeby konkursów, które wystartowały w poniedziałek. Tam znalazł się obowiązek uzyskania przez przedsiębiorców surowych zabezpieczeń, jeśli chcą dostać więcej niż 1 mln zł z UE. Praktycznie dotyczy to wszystkich, którzy planują wziąć udział w konkursach.
- Wiem, że takie zapisy szkodzą przedsiębiorcom, ale nie mieliśmy innego wyjścia. Dostaliśmy z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego interpretację przepisów, która nakazała nam stosowanie tych zabezpieczeń - tłumaczy Danuta Jabłońska, prezes PARP.
Podkreśla, że agencja, gdy tylko dowiedziała się o problematycznych przepisach, wniosła o ich szybką zmianę.
Problem nie dotyka tylko przedsiębiorców, którzy starają się o unijne dotacje za pośrednictwem PARP. Zdaniem Marzeny Chmielewskiej, dyrektora Departamentu Funduszy Strukturalnych w PKPP Lewiatan, surowe zabezpieczenia powinny być stosowane we wszystkich programach operacyjnych, bo rozporządzenie, które je wprowadziło, ma charakter horyzontalny i dotyczy całości pomocy unijnej na lata 2007-2013.
Dlatego zabezpieczenia będą musieli posiadać beneficjenci, którzy w najbliższym czasie będą podpisywać umowę o dofinansowanie swoich inwestycji z programu operacyjnego Kapitał Ludzki.
- To absurdalny przepis, który musi zostać jak najszybciej zmieniony. Jego utrzymanie uderzy w słabszych finansowo beneficjentów, którzy będą mieli poważne trudności z przedstawieniem stosownych zabezpieczeń - ocenia Marzena Chmielewska.
Dodaje, że bogatsze firmy poradzą sobie z zabezpieczeniami. Na straconej pozycji będą natomiast mniejsi przedsiębiorcy, a szczególnie organizacje pozarządowe, dla których zabezpieczenia będą barierą nie do przeskoczenia. Kłopoty będą miały także biedniejsze samorządy.
Zabezpieczenie inne niż w banku
Negatywną opinię o zabezpieczeniach mają także bankowcy.
- Obowiązek stosowania tych zabezpieczeń doprowadzi do ograniczenia udzielania kredytów na unijne inwestycje. Część klientów będzie miała problemy z przedstawieniem bankom potrzebnych zabezpieczeń - podkreśla Tomasz Kierzkowski, dyrektor Biura Funduszy Unii Europejskiej i Programów Publicznych w Banku Pekao.
Banki pełnią ważną rolę w systemie wykorzystywania funduszy unijnych, bo kredytują inwestycję, które dopiero po zakończeniu są sfinansowane ze środków UE. Na pewno nie zgodzą się, by ten sam instrument zabezpieczał kredyt i umowę o dofinansowanie inwestycji.
Zdaniem Tomasza Kierzkowskiego, stosowanie surowych zabezpieczeń ma sens tylko w przypadku zaliczek. Przy dotacjach wypłacanych po zakończeniu inwestycji urzędnicy mogą spokojnie zweryfikować wydatki przed podjęciem decyzji o przelaniu unijnych pieniędzy na konto beneficjenta.
Jesienią prawo do poprawki
Dobrą informacją dla beneficjentów jest to, że resort rozwoju regionalnego zdaje sobie sprawę z prawnej pomyłki, którą popełnili jego urzędnicy. Jarosław Pawłowski, wiceminister rozwoju regionalnego, zapowiada, że feralne prawo zostanie szybko zmienione.
- Nowela rozporządzenie jest jedną z tych rzeczy, którą chcemy zająć się w trybie pilnym - mówi wiceminister.
Dodaje, że ma ona wejść w życie na przełomie września i października.
Wiceminister przyznaje, że ministerstwo wydało interpretację, która nakazała stosowanie surowych zabezpieczeń. Jak wyjaśnia, rozporządzenie zostało sformułowane w ten sposób, że nie było innego wyjścia.
- Na razie jest to kłopot. Jeśli szybko zadziałamy, nie dojdzie do poważnych problemów - podkreśla.
Ministerstwo chce, by zmiana przepisów odbyła się przed ogłoszeniem wyników konkursów, które w poniedziałek ruszyły w PARP. Jeśli się uda to, pierwsza grupa przedsiębiorców, która dostanie dotacje, nie będzie musiała borykać się z problemem zabezpieczeń.
Jarosław Pawłowski zapewnia także, że jeśli się nie uda, to wydatki na zabezpieczenia będzie można wliczyć do kosztów kwalifikowanych inwestycji (czyli tych, od których liczy się wysokość dotacji). W ten sposób część nakładów na zabezpieczenia weźmie na siebie państwo.
Dodatkowe obowiązki nałożone na beneficjentów
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
MARIUSZ GAWRYCHOWSKI
mariusz.gawrychowski@infor.pl
OPINIA
TOMASZ CHMIELECKI
partner EGC Consulting Group
Szczęśliwy przedsiębiorca, któremu proponowana jest umowa dotacji, zobligowany będzie do ustanowienia i wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań wynikających z umowy (do czasu wypłaty dofinansowania). I tu pojawiał się będzie bardzo często problem, bowiem bank udzielając kredytu zabezpieczy się na wszystkich możliwych aktywach przedsiębiorcy. Niestety, niejednokrotnie okaże się, że doskonałe innowacyjne projekty nie ujrzą światła dziennego z powodu braku wystarczających aktywów do zabezpieczenia dotacji. Ktoś zapyta, po co brać dotację, jak się już ma pieniądze? Trochę w tym racji na pewno jest, ale ja wolę stwierdzenie, że dotacje to pieniądze dla bogatych, a niekoniecznie dla najbardziej innowacyjnych przedsiębiorców. Wymóg wydaje się zupełnie niepotrzebny, wystarczyłby zwykły weksel i sama umowa dotacji, która sama w sobie jest zobowiązaniem prawnym do należytego wykonania inwestycji. Miejmy nadzieję, że w kolejnych konkursach będzie możliwość złagodzenia tego niefortunnego przepisu.